Paremie i inne zwroty łacińskie
A
- Ab inito semper nullum - (Co jest) od początku nieważne, zawsze (jest) nieważne
- Absolutus sententia iudicis praesumitur innocens - Uwolniony na mocy wyroku sądowego uchodzi za niewinnego
- Abusus non tollit usum - Nadużycie nie wyklucza (prawa) korzystania (z tego uprawnienia)
- Accesio cedit principali - Rzecz przyłączona dzieli los rzeczy głównej
- Accusare nemo se debet - Nikt nie musi oskarżać samego siebie
- Acta probant se ipsa - Czyny mówią (świadczą) same za siebie
- Actio personalis moritur cum persona - Skarga osobista (wymierzona przeciw konkretnej osobie) ginie wraz z osobą
- Actor rei forum sequitur - Powód idzie do sądu (właściwego dla) pozwanego
- Actor sequitur forum rei - Dla powoda sądem właściwym jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego
- Actor venire debet instructior quam reus - Powód powinien przyjść (do sądu) lepiej przygotowany niż pozwany
- Actore non probante reus absolvitur - Gdy powód nie udowodni swoich roszczeń, pozwany zostaje zwolniony (od zarzutu)
- Actori incumbit probatio - Na powodzie spoczywa obowiązek przeprowadzenia dowodu
- Ad ea, quae frequentius accidunt, iura adaptantur - Prawa dostosowane są do tych przypadków, które zdarzają się bardzo często
- Ad personam - sprawa skierowana przeciwko osobie
- Ad rem - w sprawie
- Adoptio naturam imitatur - Adopcja (przysposobienie) naśladuje naturę
- Advocatorum error litigatoribus non noceat - Błąd adwokatów niech nie szkodzi stronom
- Aequitas non facit ius, sed iuri auxiliatur - Słuszność nie stanowi prawa, lecz prawo wspomaga
- Aequitas sequitur legem - Sprawiedlwość idzie za prawem
- Agendo nemo causam sutam facit deteriorem - Nikt nie pogarsza swej sprawy przez wystąpienie ze skargą
- Alienus dolus nocere alteri non debet - Nikogo nie powinien obciążać cudzy podstęp
- Ambiguitas contra stipulatorem - Sformułowanie dwuznaczne rozumieć należy przeciw wierzycielowi
- Ambulatoria est viluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum (Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem) - Wola spadkodawcy (testatora) może być zmieniona aż do ostatniej chwili (jego) życia (aż do śmierci)
- Amicus certus in re incerta cernitur - Pewnego przyjaciela poznasz w sytuacji niepewnej
- Argumenta non numeranda, sed ponderanda sunt - Dowodów nie należy liczyć, należy je ważyć
- Audiatur et altera pars - Niechaj będzie wysłuchana i druga strona
B
- Beneficium legis non debet esse captiosum - Dobrodziejstwo prawa nie powinno szkodzić
- Benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur - Ustawy powinny być interpretowane szerzej, dla zachowania ich ducha
- Bis de eadem re agere non licet - Nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie
- Bona fides praesumitur - Domniemywa się istnienie dobrej wiary
C
- Casum senit dominus - Właściciel odczuwa (boleśnie) przypadkowe zdarzenie (Właściciel ponosi skutki zdarzenia przypadkowego)
- Casus a nullo praestatur - Za przypadek nie ponosi się odpowiedzialności
- Casus est maior vis cui humana infirmitas resistere non potest - Siła wyższa to zdarzenie, któremu słabość ludzka nie może się oprzeć
- Casus fortuitus a mora excusat - Przypadek losowy usprawiedliwia zwłokę
- Casus fortuitus in nullo contractu praestatur - W żadnej umowie nie odpowiada się za przypadek
- Causa causae est etiam causa causati - Przyczyna przyczyny jest również przyczyną skutku
- Cedant arma togae - Niech oręż ustąpi przed togą
- Celare fraudem fraus est - Ukrywanie oszustwa to oszustwo
- Cessante ratione cessat et lex ipsa - Gdy istnieje podstawa (wydania ustawy), traci moc i sama ustawa
- Cessante ratione legis, cessat ipsa lex - Gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa
- Clara non sunt interpretanda - Jasne (przepisy) nie wymagają interpretacji
- Coactio non est imputabilis - Przymusu nie zalicza się do zwinienia
- Cogitationis poenam nemo patitur - Nikt nie ponosi kary za (swoje) myśli
- Commodum eius esse debet, cuius periculum - Do tego powinien należeć zysk, czyje jest ryzyko
- Concordia civium murus urbium - Zgoda obywateli murem (obronnym) miast
- Confessus pro iudicato est - Kto uznał powództwo, uważany jest za zasądzonego
- Consensus facit nuptias - Do zawarcia małżeństwa potrzebne jest zgodne oświadczenie woli (dosł. Zgoda czyni małżeństwo)
- Consuetudo est optima legum interpres - Zwyczaj jest najlepszym interpretatorem ustawy
- Consuetudo pro lege servatur - Zwyczaj jest traktowany jak prawo
- Contra facta non valent argumenta - Wobec faktów argumenty muszą ustąpić
- Contra ius fascue - Przeciwko prawu boskiemu i ludzkiemu
- Contractus ab initio voluntatis est, ex post factum necessitatis - Zawarcie umowy jest dobrowolne, ale następstwa są przymusowe
- Corruptissima re publica plurimae leges - W najbardziej skorumpowanym państwie najwięcej praw (Im większy nieład w państwie, tym liczniejsze ustawy)
- Crimen grave non potest esse impunibile - Ciężkie przestępstwo nie może pozostać bez kary
- Crimina morte extinguuntur - Przestępstwa wygasają ze śmiercią (sprawcy)
- Cuius est solaum, eius est usque ad coelum - Komu przypada grunt, temu przypada (i nad gruntem) aż po niebo
- Cuius regio, eius religio - Kogo kraj, tego religia
- Cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare - Każdy może zbłądzić, trwać w błędzie tylko głupi
- Culpa caret, qui scit, sed prohibere nonpotest - Nie można obarczać winą tego, kto (wprawdzie) wie, lecz nie może zapobiec
- Cum in testamento ambigue scriptum est, benigne interpretari debet - Gdy w testamencie zapisano coś niejasno, należy interpretować przychylnie
- Cum in verbis nulla ambiguitas est, non debet admitti voluntatis quaestio - Gdy w słowach nie ma żadnej dwuznaczności, nie należy podnosić kwestii woli
D
- Da mihi factum, dabo tibi ius - Podaj mi fakty, a ja dam ci prawo
- Damnum aut casu fit aut culpa - Szkoda powstaje albo ze zdarzenia przypadkowego albo na skutek przewinienia
- Damnum sine iniuria esse potest - Możliwe jest wyrządzenie szkody bez popełnienia czynu bezprawnego
- De maiore et minore non variant iura - Prawa nie zmieniają się w zależności od większego lub mniejszego (znaczenia osoby)
- De minimis non curat lex - Ustawa nie troszczy się o drobiazgi
- Delegata potestas non potest delegari - Władza przekazana nie może być przekazywana
- Delicta parentium liberis non nocent - Czyny bezprawne rodziców nie przynoszą szkody dzieciom
- Dies a media nocte incipit et sequentis noctis media parte finitur - Dzień zaczyna się (mierzy się) od północy (dosł: od środka nocy) do północy
- Dies interpellat pro homine - Termin wzywa zamiast człowieka (wierzyciela)
- Dolo facit, qui petit, quod redditurus est - Działa podstępnie ten, kto żąda tego, co będzie musiał zwrócić
- Dolum malum facit qui ex aliena iactura lucrum quaerit - Działa podstępnie, kto próbuje osiągnąć zysk z cudzego niepowodzenia.
- Dolus non praesumitur - Złego zamiaru nie domniemuje się
- Dolus omnimodo puniatur - Działanie w złym zamiarze zawsze musi być ukarane
- Dormiunt aliquando leges, numquam moriuntur - Ustawy niekiedy drzemią, ale nigdy nie umierają
- Dulce et decorum est pro patria mori - Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę
- Dura lex, sed lex - Twarde prawo, ale prawo
E
- Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat - Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym kto przeczy
- Emptio tollit locatum - Kupno uchyla najem
- Errantis nulla voluntas est - Działanie pod wpływem błędu nie wyraża woli,
- Ex iniuria non oritur ius ( Ex iniuria ius non oritur ) - Z bezprawia nie wywodzi się prawo
- Ex maleficio non oritur contractus - Z bezprwanego działania nie powstaje zobowiązanie umowne
- Expedit rei publicae, ne quis re sua male utatur - W interesie państwa leży, by nikt nie używał źle swojej rzeczy
- Expressio unius est exclusio alterius - Włączenie jednego jest wykluczeniem czegoś innego
- Exsecutio iuris non habet iniuriam - Wykonywanie prawa nie jest bezprawiem
F
- Facta non praesumuntur, sed probantur - Okoliczności faktycznych nie domniemywa się, lecz udowadnia (wymagają udowodnienia)
- Facta probantur, iura novit curia - Okoliczności faktyczne udowadnia się (należy udowodnić), a prawo (przepisy prawne) zna sąd
- Falsa demonstratio non nocet - Fałszywe oznaczenie (przedmiotu czynności) nie szkodzi
- Fatetur facinus, qui iudicium fugit - Przyznaje się do czynu (występku), kto unika sądu
- Favorabiliores rei potius quam actores habentur - Korzystniejszą [sytuację procesową] mają pozwani niż powodowie
- Fiat iustitia, et pereat mundus - Sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby miał zginąć świat
- Frangenti fidem non est fides servanda - Nie należy dawać wiary temu, kto popełnia wiarołomstwo
- Fraus est fraudem celare - Oszustwem jest ukrywać oszustw
- Frustra legis auxilium quaerit, qui in legem committit - Nadaremnie szuka oparcia w prawie ten, kto je gwałci
- Fur semper in mora - Złodziej jest zawsze w zwłoce
H
- Herediatas nihil aliud est, quam successioin universum ius, quod defunctus habuerit - Spadkobranie to nic innego, jak sukcesja w całość prawa, jakie miał zmarły
- Hominem causa omne ius constitutum sit - Wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka
- Hominis est errare, insipientis in errore perseverare - Rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie
- Hominum causa omne ius constitutum est - Wszelkie prawo ustanowione zostało dla ludzi
- Homo est animal politicum et sociale - Człowiek jest zwierzęciem politycznym i społecznym
- Homo est dominus membrorum suorum - Człowiek jest panem (właścicielem) swoich członków
- Homo homini lupus est - Człowiek człowiekowi wilkiem
- Homo sum, nihil humani a me alienum esse puto - Jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie jest mi obce
- Honores mutant mores - Godności zmieniają człowieka
- Honos habet onus - Zaszczyt nakłada ciężar (Sława niesie brzemię)
I
- Id facere laus est, quod deced, non quod licet - Chwalebne jest czynić to, co wypada, a nie to, co wolno
- Ignoramus et ignorabimus - Nie znamy i nie poznamy
- Ignoranta iuris nocet - Nieznajomość prawa szkodzi (nie jest usprawiedliwieniem)
- Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet - Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi.
- Imperare sibi maximum est imperium - Panować nad sobą to najwyższa władza
- Impossibilium nulla obligatio est - Nie ma zobowiązania, gdy [świadczenie] jest niemożliwe
- In contractibus tacite insunt, quae sunt moris et consuetudinis - Uznaje się za włączone w sposób milczący do umowy, to co jest obyczajem i zwyczajem
- In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt - W umowach bardziej uwzględnia się zamiar stron, niż dosłowne brzmienie
- In criminalibus probationes debent esse luce clariores - W sprawach karnych dowody powinny być jaśniejsze od światła
- In dubiis benigniora - W sytuacjach dwuznacznych (należy przyjąć podląd) bardziej korzystny (dla stron)
- In dubio mitius - W razie wątpliwości łagodniej
- In dubio reo (scil. iudicandum est) - W (razie) wątpliwości należy orzekać na korzyść pozwanego
- In legibus fundamentum rei publicae - Prawa są ostoją państwa (dosł. W prawach podstawa Rzeczypospolitej)
- In legibus magis simplicitas quam difficultas placet - W prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość
- In omnibus quidem, maxime tamen in iure aequitas spectanda sit - We wszystkim, szczególnie jednak w prawie, należy mieć na względzie [zasady] słuszności
- In pari causa melior est conditio possidentis - W jednakowej sytuacji lepsza jest pozycja posiadacza
- In pari causa possessor potior haberi debet - W równym położeniu za lepszego można uznać posiadacza
- In silvam ligna ne feras! - Nie zanoś drewna do lasu
- In testamentis plenius voluntates, testantium interpretantur - Wykładnia testamentów opiera się na wnikliwym badaniu woli testatorów
- Inaudita causa quamquam damnari aequitatis ratio non patitur - Poczucie słuszności nie pozwala na skazanie kogokolwiek bez wysłuchania jego sprawy
- Incivile est nisi tota lege perspecta una aliqua particula eius proposita iudicare vel respondere - Nieprawidłowe jest wydawanie wyroku lub opinii prawnej bez uwzględnienia całości ustawy, na podstawie jednego jej fragmentu.
- Inde datae leges, ne fortior omnia posset - Po to zostały dane prawa, aby silniejszy nie mógł wszystkiego
- Inicua numquam regna perpetuo manent - Niegodziwe (niesprawiedliwe) rządy nie trwają nigdy wiecznie
- Iniuria non excusat iniuriam - Bezprawie nie usprawiedliwia bezprawia (jako odwetu)
- Iniuriam qui factures est, iam facit - Kto ma zamiar wyrządzać krzywdę, już krzywdz
- Inter arma silent leges - Wśród szczęku oręża (podczas wojny) milczą prawa
- Interest rei publicze, ne maleficia remaneant impunita - W interesie państwa leży, aby czyny bezprawne nie pozostały bez kary
- Inveterata consuetudo pro lege custoditur - Dawny, zakorzeniony zazwyczaj przestrzegany jest jak prawo (na równi z ustawą)
- Ira est cupiditas ulciscendae iniuriae - Gniew jest pragnieniem pomszczenia krzywdy
- Is damnum, dat qui iubet dare - Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić
- Is fecit, cui prodest - Ten uczynił, komu (to) przynosi korzyść
- Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur - Praw nie ustanawia się dla poszczególnych osób, lecz dla ogółu
- Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non leadere, suum cuique tribuere - Oto są nakazy (zasady) prawa: żyć uczciwie, drugiego nie krzywdzić, każdemu oddać to, co mu się należy
- Iuris prudenta est divinarum atque humanagrum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia - Wiedza prawnicza jest znajomością spraw boskich i ludzkich, rozumieniem tego, co dobre i słuszne
- Iurisprudentia est divinarum atque humanarum rerum notitia, iusti atque iniusti scientia - Prawoznawstwo jest znajomością spraw boskich i ludzkich, wiedzą o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe
- Ius civile vigilantibus scriptum est - Prawo cywilne jest tworzone dla osób starannych
- Ius est ars boni et aequi - Prawo sztuką (stosowania) tego, co dobre i słuszne
- Ius et frans nonquam cohabitant - Prawo i działanie podstępne nigdy nie współistnieją
- Ius publicum privatorum pactis mutari non potest - Prawo publiczne nie może być zmienione umowami osób prywatnych
- Ius recipsit aequitatem - Prawo ma na względzie sprawiedliwość
- Ius singulare est, quod contra tenorem rationis propter aliquam utilitatem auctoritate constituentium introductum est - Przywilejem jest to, co zostało wprowadzone wbrew ogólnej zasadzie z powodu jakiejś użyteczności, z mocy autorytetu tego, kto może stanowić prawo
- Iustia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribiendi - Sprawiedliwość to stała i niezmienna wola oddania każdemu tego, co mu się należy
- Iustitia fundamentum regnorum - Sprawiedliwość jest podstawą rządów (panowania)
- Iustitia non debet claudicare - Wymiar sprawiedliwości nie powinien niedomagać
- Iustitia non novit patrem nec matrem, solam veritatem spectat - Sprawiedliwość nie zna ojca ani matki, ma wzgląd jedynie na prawdę
- Iustitias vestras iudicabo - Osądzę waszą sprawiedliwość
L
- Lege non distinguente nec nostrum distinguere - Ustawa nie rozróżnia, a więc i my nie rozróżniajmy
- Legem bonam a mala nulla alia nisi naturae norma dividere possumus - Dobre prawo od złego możemy odróżnić miarą prawa natury
- Legem brevem esse oportet, quo facilius ab imperitis teneatur - Prawo powinno być zwięzłe, aby łatwiej mogli je zapamiętać ci, którzy go nie znają (niedoświadczeni)
- Leges ab omnibus intellegi debent - Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich
- Leges bonae ex malis moribus procreantur - Dobre ustawy rodzą się ze złych obyczajów
- Leges omnium salutem singulorum saluti anteponunt - Prawo stawia dobro ogółu ponad dobrem jednostki
- Leges sine moribus vanae - Prawa bez moralności giną
- Legibus idcirco omnes servimus, ut liberi esse possimus - Dlatego wszyscy służymy prawu, żebyśmy mogli być wolnymi (obywatelami)
- Lex consumens derogat legi consumptae - Przepis pochłaniający wyłącza przepis pochłonięty
- Lex inferior non derogat legi superiori - Akt niższej mocy prawnej nie uchyla aktu wyższej mocy prawnej
- Lex iniusta non est lex - Ustawa niesprawiedliwa nie jest prawem
- Lex iubet ea, quae facienda sunt prohibetque contraria - Prawo nakazuje to, co należy czynić i zakazuje rzeczy przeciwnych
- Lex iusta libertati, aequalitati et fraternitati praesidio est - Sprawiedliwe prawo stoi na straży wolności, równości i braterstwa
- Lex lege tollitur - Ustawa uchylana jest ustawą (Ustawę uchyla się ustawą)
- Lex lubeat non disputet - Prawo nakazuje, ale nie dyskutuje
- Lex mitior retro agit - Ustawa względniejsza działa wstecz
- Lex non ob ligat nisi promulgata - Ustawa nie obowiązuje, jeśli nie została ogłoszona
- Lex posterior derogat (legi) priori - Ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą
- Lex posterior generalis non derogat legi priori (anteriori) speciali - Ustawa późniejsza o charakterze ogólnym nie uchyla ustawy wcześniejszej szczególnej
- Lex primaria derogat legi subsidiariae - Ustawa zasadnicza uchyla posiłkową
- Lex prospicit non respicit - Ustawa patrzy naprzód, a nie wstecz
- Lex retro non agit - Prawo nie działa wstecz
- Lex severior retro non agit - Ustawa surowsza nie działa wstecz
- Lex specialis derogat (legi) generali - Ustawa szczególna zmienia działanie prawa (ustawy ogólnej)
- Lex superior derogat legi inferiori - Ustawa wyższej rangi uchyla ustawę niższej rangi
- Libera matrimonia esse antiquitus placuit - Z dawna już postanowiono, że małżeństwa są wolne
- Liberae sunt nostrae coitationes - Wolne są nasze myśli
- Libertas est inaestimabilis - Wolności nie da się oszacować, jest bezcenna
- Libertas est potestas faciendi id, quod iure licet - Wolność jest to możliwość czynienia tego, co prawie wolno
- Libertas inaestimabilis res est - Wolność jest rzeczą bezcenną
- Longa possessio parit ius possidenti et tollit actionem vero domino - Długie posiadanie daje posiadaczowi prawo, a rzeczywistemu właścicielowi odbiera roszczenie
M
- Magistratum legem esse loquentem, legem autem mutum magistratum (recte dici potest) - (Z całą słusznością można powiedzieć, że) urzędnik jest mówiącym prawem, prawo zaś niemym urzędnikiem
- Magna culpa dolus est - Grube niedbalstwo podobne jest zamiarowi (złemu),
- Mala causa silenda est - W złej sprawie najlepiej milczeć
- Mala fides superveniens nocet - Późniejsza zła wiara szkodzi
- Male iure nostro uti non debemus - Nie powinniśmy czynić ze swego prawa złego użytku
- Male nostro iure uti non debemus - Nie piwinniśmy źle korzystać z naszego prawa
- Malitia supplet aetatem - Natężenie zła uzupełnia wiek (podstawa wcześniejszej odpowiedzialności karnej nieletnich)
- Malitiis non est indulgendum - Nie należy tolerować szykan
- Malorum poena praesidium est bonis - Karanie złych to ochrona dobrych
- Malus usus abolendus est - Należy zwalczać złe zwyczaje (aby nie przerodziły się w prawo zwyczajowe)
- Manifesta non egent probatione (Manifestum non eget probatione) - (To, co) oczywiste nie wymaga dowodu
- Manifestum non eget probatione - Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu
- Mater semper certa est, pater vero is est, quem nuptiae demonstrant - Matka jest zawsze pewna, ojciec zaś jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
- Maximum ius saqepe maxima (est) iniuria - Najwyższe prawo często bywa największą niesprawiedliwością (Zbyt surowe stosowanie prawa prowadzi często do niesprawiedliwości)
- Maximus pericula semper dant veniam culpae - Wielkie niebezpieczeństwo wyłącza zawinienie
- Melior (tutiorque est) certa pax sperata victoria - Lepszy (i bezpieczniejszy jest) pewny pokój niż oczekiwane zwycięstwo
- Melior est condicio posidentis - Lepsza jest pozycja tego, który posiada
- Minima non curat praetor - Urząd jurysdykcyjny nie troszczy się o drobnostki
- Minime sunt mutanda, quae interpretationem certam semper habuerunt - Jak najmniej należy zmieniać to, co zawsze miało jednoznaczną interpretację
- Mora trahit periculum - Zwłoka pociąga za sobą ryzyko (zwiększa odpowiedzialność dłużnika)
- Mors omnia iura solvit - Śmierć znosi wszelkie prawa
- Multa scelera legem et iudicem effugiunt - Wiele zbrodni uchodzi przed prawem i sędzią
- Multi multa sciunt, nemo omnia - Wielu wie dużo, nikt wszystkiego
N
- Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento fieri locupletiorem - Słuszne jest, aby nikt nie wzbogacał się z cudzej straty
- Nasciturus pro iam nato habet quotines de commodis eius agitur - Dziecko poczęte uważa się za już narodzone, ilekroś chodzi o jego korzyść
- Natura trahit ad sua iura - Natura domaga się swych praw
- Ne bis in ibdem contestetur - Ten sam proces nie będzie rozpoczynany dwukrotnie
- Ne bis in idem procedatur (... procedamus) - Nie należy rozstrzygać (nie rozstrzygajmy) dwa razy w tej samej sprawie
- Ne eat iudex ultra petia partium - Niech sędzia nie wychodzi poza żądanie stron
- Ne quis absens puniatur - Nieobecny niech nie będzie karany
- Neminem captivabimus nisi iure victum - Nikogo nie uwięzimy, o ile nie zostanie pokonany prawem
- Neminem laedit, qui suo iure utitur (Qui iure suo utitur, neminem laedit) - Nikogo nie krzywdzi ten, kto korzysta ze swego prawa
- Nemo auditur propriam turpitudinem allegans - Powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany
- Nemo debet lucrari ex alieno damno - Nikt nie może wzbogacać się z cudzej szkody
- Nemo enim in persequendo deteriorem causam, sed meliorem facit - Dochodzenie sprawy przed sądem nie może pogorszyć, lecz jedynie polepszyć sytuację powoda
- Nemo est iudex in propria causa - Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie
- Nemo ex suo delicto meliorem suam condicionem facere potest - Nikt nie może poprzez własny występek (delikt) uczynić lepszym swego położenia
- Nemo iudex idoneus in propria causa - Nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie
- Nemo plus iuris alium transferre potest, quam ipse habet - Nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam posiada
- Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest - Nikt nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo
- Nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur - Nie karze się dlatego, że popełnino przewinienie, ale po to by go nie popełniano
- Nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest - Nikt nie może sobie zmienic podstawy posiadania
- Nemo sine vitiis est - Nikt nie jest bez wad
- Nemo testis idoneus in propria causa - Nikt nie jest odpowiednim świadkiem we własnej sprawie
- Nervus belli pecunia (est) - Nerwem wojny (jest) pieniądz
- Nihil fit sine causa - Nic nie dzieje się bez przyczyny
- Nihil novi sub sole - Nic nowego pod słońcem
- Nihil probat, qui nimium probat - Nie udowadnia niczego, kto dowodzi zbyt wiele
- Non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat - Reguły nie tworzą prawa, lecz się z niego wywodzą
- Non exemplis, sed legibus iudicandum est - Należy orzekać na podstawie ustaw, a nie naśladować wcześniejsze rozstrzygnięcia.
- Non facit fraudem, qui facit, quod debet - Nie czyni bezprawia, kto spełnia swą powinność
- Non numeranda, sed ponderanda sunt argumenta - Argumenty należy oceniać nie wedle ich liczby, a wagi
- Non omne licitum honestum est - Nie wszystko co dozwolone jest godziwe
- Non omne quod licet honestum est - Nie wszystko, co dozwolone jest uczciwe
- Non omnis vox iudicis iudicati continet auctoritatem - Nie każda wypowiedź sędziego ma moc wyroku
- Nostrum est iudicare secundum allegata et probata - Powinniśmy sądzić zgodnie z przedłożonymi i pewnymi [dowodami]
- Notoria nin egent probatione - Fakty powszechnie znane nie wymagają dowodu
- Nova constitutio futuris forman imponere debet, non praeteritis - Nowa ustawa powinna regulować przyszłość, a nie przeszłość
- Nulla iniuria est, quae in volentem fiat - Nie wyrządza się krzywdy chcącemu
- Nulla pactione effici potest, ne dolus praestetur - Umową nie można wyłączyć odpowiedzialności za podstęp
- Nulla poena sine culpa - Nie ma kary bez winy
- Nulla poena sine lege - Nie ma kary bez ustawy
- Nulla regula sine exceptione - Nie ma reguły bez wyjątku
- Nulli res sua servit - Nie można mieć służebności na własnej rzeczy
- Nullum crimen sine culpa - Nie ma przestępstwa bez winy
- Nullum crimen sine lege - Nie ma przestępstwa bez ustawy (na każde przewinienie powinna być odpowiednia ustawa)
- Nullum crimen sine lege certa - Zakaz lub nakaz obwarowany sankcją karną powinien byc sformułowany precyzyjnie i ściśle
- Nullum crimen sine lege penali anteriori - Nie ma przestępstwa bez wcześniejszej ustawy
- Nullum crimen sine lege poenali - Nie ma przestępstwa bez ustawy karnej
- Nullum crimen sine lege scripta - Nie ma przestępstwa bez prawa pisanego
- Nullum crimen sine periculo sociali - Nie ma przestępstwa bez społecznego niebezpieczeństwa czynu
- Nullum crimen sine poena - Każde przestępstwo powinno być ukarane
- Nullum scelus rationem habet - Żadna zbrodnia nie ma uzasadnienia
- Nullus idoneus testis in re sua intellegitur - Nikt nie może być wiarygodnym świadkiem we własnej sprawie
- Nullus videtur dolo facere, qui iure suo utitur - Uważa się, że nie działa podstępnie ten kto korzysta ze swego prawa
- Nuptias non concubitus, sed consensus facit - Małżeństwo powstaje przez porozumienie, a nie faktyczne pożycie
O
- Omne ignotum pro magnifico - Wszystko, co nieznane uchodzi za wielkie
- Omne nimium nocet - Każdy nadmiar szkodzi
- Omnis definitio in iure civili periculosa est: parum est enim, ut non subverti potest - Wszelka definicja w prawie cywilnym jest niebezpieczna, ponieważ rzadko się zdarza, by nie można było jej podważyć
- Onus est honos qui sustinet rem publicam - Obowiązek jest zaszczytem utrzymującym Rzeczpospolitą
- Optima est legum interpres consuetudo - Zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa
P
- Pacta sunt servanda - Umów należy dotrzymywać
- Par in parem non habet imperium - Równy nie ma władzy nad równym
- Parvi sunt foris arma, nisi est consilium domi - Mało wart oręż poza granicami, jeśli brak rządu w kraju (w domu)
- Pax vel iniusta utilior est quam iustissimum bellum - Pokój nawet niesprawiedliwy jest pożyteczniejszy niż niesprawiedliwa wojna
- Pecunia non olet - Pieniądze nie śmierdzą
- Per fas net nefas - Wszelkimi środkami godziwymi i niegodziwymi
- Perdidisse honeste mallem quam accepisse jupiter - Wolałbym godnie stracić, niż haniebnie zyskać
- Periculum in mora - Niebezpieczeństwo w zwłoc
- Placuit in omnibus rebus praecipuam esse iustitiae aequitatisque quam stricti iuris rationem - We wszystkich sprawach powinna mieć pierwszeństwo zasada sprawiedliwości i słuszności nad zasadą ścisłego prawa.
- Poena constituitur in emendationem hominum - Kara ustanowiona jest w celu poprawienia ludzi
- Primum non nocere - Po pierwsze nie szkodzić
- Principes mortales, res publica aeterna - Władcy śmiertelni, państwo wieczne
- Prior tempore potior iure - Pierwszy w czasie lepszy w prawie
- Prior tempore, potrior iure - Pierwszy w czasie, lepszy w prawie
- Probatio vincit praesumptionem - Dowód obala domniemanie
- Prohibenda est ira in puniendo - Przy wymierzeniu kary należy powściągnąć gniew
- Publicum ius est, quod ad statum rei Romanae spectat; privatum, quod ad singulorum utilitatem: sunt enim quaedam publice utilia, quaedam privatim - Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatnym zaś to, które ma na względzie korzyść jednostek: są bowiem pewne rzeczy użyteczne dla ogółu, inne zaś dla osób prywatnych
Q
- Qualis mater, talis filia - Jaka matka, taka córka
- Qualis vita, et mors ita - Jakie życie, taka śmierć
- Quando aliquid prohibetur, prohibetur et omne, per quod devenitur ad illud - Gdy coś jest zakazane, zakazane jest wszystko co do tego zmierza (uzasadnienie karalności usiłowania)
- Quest vita, et mors ita - Jakie życie taka śmierć
- Qui accusare volunt, probationes habere debent - Kto chce oskarżać powinien mieć dowód
- Qui curat, non curatur - Kto (sam) podlega pieczy, nie może sprawować opieki (nad inną osobą)
- Qui errat consentire non videtur - Kto błądzi, ten nie wyraża zgody
- Qui finem vult idem vult ad finem necesaria - Kto chce celu, chce również tego, co jest konieczne aby go osiągnąć
- Qui licet quod est plus utique quod est minus - Kto może więcej, ten może i mniej
- Qui munus publice mandatum accepta pecunia reperunt, crimine repetundarum postulantur - Dopuszcza się zdzierstwa ten, kto sprawując funkcję publiczną przyjmuje pieniądze od zainteresowanych
- Qui non appellat, approbare videtur sententiam - Kto się nie odwołuje, ten akceptuje wyrok
- Qui non facit quod facere debet, videtur facere adversarus ea, quia non facit - Jeżeli ktoś nie czyni tego, co czynić powinien uważa się, że czyni przeciwnie, ponieważ nie czyni
- Qui non negat, fatetur - Kto nie zaprzecza, ten się przyznaje
- Qui peccet ebrius, laut sobrius - Kto grzeszy będąc pijany, niech płaci trzeźwy
- Qui scribit, bis legit - Kto pisze, ten jakby dwa razy czytał
- Qui tacet, consentire videtur [ ubi loqui potuit debuit] - Kto milczy, ten zdaje się zgadzać [gdy ktoś mógł i powinien był mówić]
- Qui vult decipi, decipiatur - Kto chce być oszukany, niech nim będzie
- Quid est enim civitas nisi iuris societas civium - Czym jest bowiem państwo, jeśli nie opartym na prawie związkiem obywateli
- Quisque praesumitur bonus, donec probetur contrarium - Domniemywa się, że każdy działa w dobrej wierze (uchodzi za prawego), dopóki nie udowodni (mu) się czegoś przeciwnego
- Quo iure? - Jakim prawem
- Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere - To, co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione z upływem czasu
- Quod ad ius naturalre attinet, omnes homines aequales sunt - Zgodnie z prawem naturalnym wszyscy ludzie są równi
- Quod differtur, non aufertur - Co się odwlecze to nie uciecze
- Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere - To co od początku jest wadliwe, nie może być uzdrowione przez ?sam? upływ czasu
- Quod lege non prohibitum, licitum est - Czego prawo nie zakazuje, jest dozwolone
- Quod non est in actis, non est in mundo - Czego nie ma w aktach, nie ma na świecie (jest bez znaczenia dla sędziego)
- Quod non est licitum necessitas facit licitum - Konieczność robi z czynu niedozwolonego czyn dozwolony
- Quod omnes similiter tangit, ab omnibus comprobetur - Co wszystkich jednakowo dotyczy, winno być przez wszystkich zatwierdzone
- Quod principi placuit, legis habet vigorem - Co podoba się cesarzowi, zyskuje moc prawa
- Quod universitati deberur, singulis non debetur - Co należy się wspólnocie, nie należy się jej członkom
R
- Ratihabitio madato comparatur - Zatwierdzenie równa się zleceniu
- Ratio (legis) est anima legis - Uzasadnienie (podstawa, sens) (ustawy) jest duszą ustawy
- Rebus sic stantibus [omnis contractus intelligitur] - Każda umowa obowiązuje na warunkach z momentu jej zawarcia
- Reformatio in peius iudici appellato non licet - Sędziemu apelacyjnemu nie wolno zmieniać wyroku na niekorzyść odwołującego się
- Res inter alios acta nocere non debet - Czynność dokonana między określonymi osobami nie powinna szkodzić innym
- Res iudicata pro veritate accipitur - Prawomocny wyrok przyjmuje się za prawdę
- Res nullius cedit primo occupanti - Rzecz niczyja staje się własnością tego, który ja pierwszy zagarnął (zawłaszczył)
- Reus excipiendo fit actor - Pozwany w zakresie zarzutu procesowego staje się powodem
S
- Salis populi suprema lex esto - Dobro Rzeczypospolitej niechaj będzie najwyższym prawem
- Salus populi suprema lex esto - Dobro ludu niechaj będzie najwyższym prawem
- Salus rei publicae suprema lex esto - Dobro Rzeczypospolitej niech będzie najwyższym prawem
- Satius enim esse impunitum relinqui facinus nicentis quam innocentem damnari - Lepiej pozostawić bezkarnym występek złoczyńcy, niż skazać niewinnego
- Scientia nobilitat - Wiedza uszlachetnia
- Scio me nihil scire - Wiem, że nic nie wiem
- Scire leges non hoc est verba earum tenere, sed vim ac potestatem - Znajomość praw polega nie na pamiętaniu ich dosłownie, ale na umiejętności stosowania ich sensu (treści i mocy prawnej)
- Secundum naturam est commoda cuiusque rei eum sequi, quem seuentur incommoda - Naturalne jest, aby ten czerpał korzyści z rzeczy, kto ponosi związane z nią ciężary
- Semel heres semper heres - Kto raz zostanie dziedzicem pozostaje nim na zawsze
- Sententia facit ius - Prawomocny wyrok stanowi prawo (obowiązuje)
- Sententia facit ius inter partes - Wyrok tworzy prawo między stronami
- Servitus in faciendo consistere nequit - Służebność nie moze polegac na działaniu
- Servitutibus civiliter utendum est - Służebności należy wykonywać oględnie
- Si in ius vocat, ito - Kto został wezwany przed sąd, niech się stawi
- Silent leges inter arma - Milkną prawa w szczęku broni
- Singularia non sunt extendenda - Nie należy rozszerzać wyjątków
- Societas delinquare non potest - Stowarzyszenie nie może dopuścić się wykroczenia
- Socii mei socius non est socius meus - Wspólnik mojego wspólnika nie jest moim wspólnikiem
- Sola cogitatio furti faciendi non facit furem - Sam zamiar popełnienia kradzieży nie czyni jeszcze złodziejem
- Suaviter in modo, fortier in re - Delikatnie co formy, mocno co do treści
- Summum ius summa iniuria - Najwyższe prawo (może stać się) najwyższym bezprawiem
- Superficies solo cedit - To, co jest na powierzchni (przypada właścicielowi) gruntu
T
- Tam de se iudex iudicat, quam de reo - Sędzia wydaje wyrok tak co do siebie, jak i co do pozwanego
- Tertium non datur - Nie ma trzeciego wyjścia (rozwiązania)
- Testibus, non testimoniis creditur - Należy wierzyć świadkom, a nie (ich) zeznaniom
- Testis de visu praeponderat aliis - Świadek z widzenia jest więcej wart od innych
- Testis unus testis nullus - Jeden świadek, żaden świadek
- Tres faciunt collegium - Trzy osoby tworzą stowarzyszenie (Trzech stanowi zespół)
- Tutor rem pupili emere non potest - Opiekun nie może kupować rzeczy podopiecznego
U
- Ubi culpa est, ibi poena subesse debet - Gdzie jest wina, tam powinna być kara
- Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio - Gdzie taki sam sens ustawy (podstawa prawna), tam takie samo postanowienie ustawy (taka sama norma)
- Ubi est confessio, ibi est remissio - Gdzie jest przyznanie się, tam i przebaczenie
- Ubi ius, ibi onus - Gdzie prawo tam i obowiązek
- Ubi ius, ibi remedium - Tam gdzie jest uprawnienie, jest środek do jego urzeczywistnienia
- Ubi lex non distinuit, nec nos distinguere debemus - Tam gdzie ustawa nie rozróżnia, nie powinniśmy rozróżniać
- Ubi lex, ibi poena - Gdzie prawo tam i kara
- Ubi non est culpa, ibi non est delictum - Gdzie brak winy tam nie ma przestępstwa
- Ubi periculum, ibi lex - Gdzie jest niebezpieczeństwo, tam jest i ustawa
- Ubi societas, ibi ius - Gdzie społeczność, tam prawo
- Unus testis, nullus testis - Jeden świadek to żaden świadek
- Utile per inutile non vitiatur - To, co jest właściwe nie jest obciążone wadą tego, co niewłaściwe
V
- Vanae voces populi non sunt audiendae - Nie należy dawać posłuchu czczym głosom tłumu
- Venire contra factum proprium nemini licet - Nie wolno występować przeciwko temu, co wynika z własnych czynów
- Verba volant, scripta manet - Słowa ulatują, pismo pozostaje
- Vim vi repellere licet - Siłę wolno odeprzeć siłą
- Vis maior cui humana infirmitas resistere non potest - Siła wyższa, której słabość nie jest w stanie sie oprzeć
- Vita brevis, ars longa, occasio praeceps, experimentum periculosum, iudicium difficile - Życie krótkie, sztuka długa, okazja ulotna, doświadczenie niebezpieczne, sąd niełatwy
- Volenti non fit iniuria - Chcącemu nie dzieje się krzywda
- Voluptatis vel affectionis aestimatio non habebitur - Przyjemność lub uczucie nie są szacowane w pieniądzu
Menu główne
Nasze strony
Dla pokrzywdzonych
Dla podejrzanych
Inne strony
Licznik odwiedzin: 161075487