Precedensy - Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Prawo do grobu/ zaniedbanie opłat/ pochowanie innego zmarłego

Precedensy. Sprawy różne

Tytuł:: Prawo do grobu/ zaniedbanie opłat/ pochowanie innego zmarłego
Wyrok:: Wyrok SN z dnia 7 listopada 2002 r., sygn. II CKN 980/2000
Treść:: Uprawnienie osoby bliskiej zmarłego do decydowania o przeznaczeniu wolnego miejsca w grobie rodzinnym ziemnym nie wygasa wskutek zaniedbania przez nią zgłoszenia zastrzeżenia i uiszczenia opłat, o których mowa w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (jedn. tekst: Dz. U. z 2000 r. Nr 23, poz. 295 ze zm.), także wówczas, gdy inna osoba uzyskała zgodę zarządcy cmentarza na pochowanie w wolnym miejscu innego zmarłego.

[…] Pod pojęciem "prawo do grobu" w orzecznictwie sądów i w doktrynie rozumie się różne uprawnienia umożliwiające osobom bliskim sprawowanie kultu pamięci zmarłych. Uprawnienia te mogą mieć charakter niemajątkowy i ściśle osobisty, związany ze sferą uczuć, ale mogą też wymagać starań praktycznych, w tym - związanych z wydatkami. Stąd treść prawa do grobu określają zarówno elementy osobiste, jak i majątkowe, które w zależności od konkretnej sytuacji podlegają ochronie według zasad przewidzianych w przepisach o ochronie dóbr osobistych albo na podstawie przepisów dotyczących praw majątkowych. Jeżeli uprawniony powołuje się na naruszenie sfery jego indywidualnych odczuć związanych z kultywowaniem pamięci o osobie zmarłej, przysługują mu roszczenia przewidziane w art. 24 § 1 i 2 k.c. oraz art. 448 k.c. Jeśli domaga się ochrony prawa majątkowego, jego roszczenia podlegają ocenie według treści przepisów regulujących określone stosunki majątkowe, pod które "podpada" stan faktyczny, wynikający z jego twierdzeń. (...)

[…] Powództwo o ochronę dóbr osobistych powódki nie zasługiwało na uwzględnienie w stosunku do pozwanej Gminy. Po tym, skoro po upływie 20 lat od pierwszego użycia grobu do chowania powódka nie uiściła przewidzianej w art. 7 ust. 2 u.c.ch.zm. opłaty, Zarząd Usług Komunalnych pozwanej Gminy był władny rozporządzić wolnym miejscem w grobie. Przyjmując tę opłatę od Anny K. i zezwalając na pochowanie zmarłego Wiesława K., pozwana Gmina nie działała bezprawnie ani w ogóle nie naruszyła dobra osobistego powódki. Przepis art. 7 ust. 2 u.c.ch.zm., który na zasadzie analogii znajduje zastosowanie wówczas, gdy w ciągu pierwszych 20 lat po "wykupieniu" miejsca na grób ziemny nie zostanie ono wykorzystane na pochówek, nie reguluje ochrony dóbr osobistych osób, które w przeszłości uiściły pierwszą opłatę, ani w sferę dóbr osobistych w ogóle nie wkracza. Przepis ten, podobnie jak cała ustawa, ma charakter porządkowy. Pozwala na zawarcie kolejnej umowy, która swymi skutkami obejmuje jednak tylko umawiające się strony. Prawo do wykorzystania wolnego miejsca w kwaterze poprzednio wykupionej, osoba dokonująca po 20 latach zapłaty nabywa tylko wobec zarządcy cmentarza i tylko od niego może domagać się niesprzeciwiania się wykonaniu przez nią pochówku oraz honorowania stanu powstałego w wyniku tej czynności. Umowa z zarządcą cmentarza o wykup wolnego miejsca w grobie rodzinnym ziemnym, w którym pochowano już jedną osobę zmarłą, nie unicestwia osobistych praw osoby, która przed 20 laty dokonała zapłaty. Zawarcie umowy nie narusza sfery indywidualnego świata odczuć osoby, która sprawuje kult osoby bliskiej zmarłej wcześniej. Dopiero wskutek realizacji drugiej umowy może dojść do naruszenia kultu pamięci osoby zmarłej, jednak realizacja tej umowy nie należy do zarządcy cmentarza. Wymaga podkreślenia, że w świetle obowiązujących przepisów zarządca nie ma też prawnego obowiązku uprzedzenia osoby, która jako pierwsza uiściła opłatę za tzw. korzystanie z miejsca na grób ziemny, o zamiarze zadysponowania tym miejscem po upływie 20 lat.

Mając powyższe na względzie, należało uznać, że powództwo o ochronę dóbr osobistych przeciwko pozwanej Gminie było bezzasadne, wobec czego oddalenie w zaskarżonym wyroku apelacji powódki od oddalającego jej żądania wyroku Sądu pierwszej instancji było w tym zakresie prawidłowe.

[…] O zaniechaniu kultywowania pamięci męża przez powódkę nie świadczy zaniedbanie przez nią opłacenia kolejnej opłaty prolongacyjnej, tym bardziej, że powódka była przekonana, iż przysługuje jej pierwszeństwo i zostanie uprzedzona przez zarządcę cmentarza o zamiarze zadysponowania wolnym miejscem w kwaterze poprzednio przez nią wykupionej. Na wykonanie prawa do grobu składają się także inne zachowania niż tylko uiszczenie opłaty prolongacyjnej, i nawet brak dających się postrzegać oznak przywiązania do pamięci zmarłej osoby bliskiej nie musi świadczyć o braku wewnętrznych przeżyć związanych z kultem pamięci osoby zmarłej. Ze względów oczywistych nieuiszczenie przez powódkę kolejnej opłaty za grób męża i miejsce na cmentarzu oraz uiszczenie opłaty za wolne miejsce w przedmiotowej kwaterze przez pozwaną Annę K. nie pociągało za sobą wygaśnięcia sfery indywidualnych odczuć powódki w związku z kultywowaniem pamięci Jana K. ani możności realizowania uprawnień składających się na prawo do grobu, w tym - uprawnienia do decydowania, czy i kto ma być pochowany obok Jana K.

Zgoda zarządcy cmentarza wyrażona wobec pozwanej Anny K. wydana została w ramach funkcji dysponowania wolnymi i nieopłaconymi miejscami przeznaczonymi do pochówku, stanowiącej realizację administracyjnego porządku chowania zmarłych. Zgoda ta nie obejmowała i nie mogła obejmować zgody powódki, która miała własne prawo dysponowania wolnymi miejscami w kwaterze rodzinnej, wynikające z innych przesłanek aniżeli względy administracyjne. Świadomość powyższego, jak się zdaje, towarzyszyła pracownikom Zakładu Usług Komunalnych wówczas, gdy odebrali oni, od pozwanej Anny K. pisemne oświadczenie o ponoszeniu cywilnej odpowiedzialności wobec osób zgłaszających prawa do przedmiotowej kwatery.

Pochowanie zmarłego ojca przez pozwaną Annę K. naruszyło prawo powódki do grobu wynikające z jej dobra osobistego. Zgoda zarządcy cmentarza oraz uiszczenie przez pozwaną Annę K. opłaty prolongacyjnej nie uchylało bezprawności działania pozwanej. Również okoliczność, że pozwana była uprawniona, z punktu widzenia jej własnego dobra osobistego związanego z kultem pamięci ojca, do uszanowania woli zmarłego i pochowania go w grobie obok brata nie wyłączała bezprawności, ponieważ uprawnienia pozwanej nie "wyprzedzały" praw powódki i nie usprawiedliwiały naruszenia jej dobra osobistego. Zaskarżony wyrok wyraża błędną wykładnię art. 24 § 1 w związku z art. 23 k.c. oraz narusza art. 448 k.c. przez niezastosowanie.
Żródło:: System Informacji Prawnej LEX a Wolters Kluwer business "Lex dla sędziego i prokuratora"