Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Precedensy. Sprawy różne

Tytuł:

Wolność wypowiedzi/ debata publiczna/ oceny historyczne/ ochrona bóbr osobistych

Wyrok:

Wyrok SN z dnia 24 lutego 2004 r., sygn. III CK 329/02

Treść:

Publikowanie wypowiedzi będących formą udziału w debacie publicznej na temat faktów lub postaci historycznych stanowi z zasady przejaw dopuszczalnego i prawem chronionego korzystania z wolności wypowiedzi oraz przekazywania idei i poglądów, także wtedy, gdy są one kontrowersyjne i niezgodne z dominującą wersją wydarzeń historycznych. Nie wyłącza to bezprawności działania autora wypowiedzi, jeżeli w jej wyniku doszło do naruszenia dóbr osobistych „postaci historycznych" (lub ich bliskich). Sposób rozstrzygnięcia kolizji pomiędzy tymi dobrami uzależniony jest od konkretnych okoliczności sprawy. […] W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (m.in. w orzeczeniu z dnia 23 września 1998 r. w sprawie Lehideux i Isorni przeciwko Francji) swobodzie wypowiedzi w ramach takiej dyskusji przyznaje się znaczenie dominujące. W uzasadnieniu cytowanego orzeczenia Trybunał stwierdził, że jeśli nawet określone wypowiedzi mogą prowadzić do „ponownego otwarcia sporu i powrotu pamięcią do cierpień z przeszłości", to upływ czasu i dystans do wydarzeń powinny wpływać na mniejszą surowość ocen wobec takich wypowiedzi. Jak wskazał Trybunał, stanowi to część wysiłku, który każdy kraj powinien podjąć, aby umożliwić otwartą dyskusję na temat własnej historii. W takich sprawach zakres sankcji i ingerencji, ograniczających korzystanie z wolności wypowiedzi oraz przekazywania idei i poglądów, powinien być tylko taki, jaki jest „konieczny w społeczeństwie demokratycznym" (art. 10 ust. 2 Konwencji). Rozważając tak postawiony problem, należy wyraźnie zastrzec, że przedmiotem ustaleń Sądu nie jest zaistnienie określonego faktu historycznego ani „przesądzenie", mocą autorytetu sądowego, że określony fakt historyczny miał miejsce. Sąd może odnosić się do stanu wiedzy historycznej o określonych faktach, przyjmując ten stan jako ważny punkt odniesienia przy dokonywaniu oceny wypowiedzi różnych osób na temat konkretnych zdarzeń czy „postaci historycznych". Nie oznacza to możliwości negowania prawa do wyrażania własnych sądów w odniesieniu do takich zdarzeń i postaci ani nie uprawnia do domagania się sądowych zakazów wypowiadania się lub głoszenia poglądów odnoszących się do faktów lub postaci historycznych. Pozostawałoby to w sprzeczności z podmiotowym prawem wolności słowa oraz prawem do wyrażania i obrony własnych przekonań. Nie byłoby także zgodne z dobrem ogółu ograniczanie możliwości debaty historycznej, uznanie dominujących wersji wydarzeń za obowiązujące i „jedynie słuszne". Zupełnie wyjątkowa jest sytuacja, w której mocą ustawy zabrania się negowania ustalonego faktu historycznego, a naruszenie tego zakazu stanowi czyn podlegający karze (por. art. 55 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Dz.U. Nr 115, poz. 1016 ze zm.).

Żródło:

System Informacji Prawnej PRAWNIK