Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Jest jedną z form przestępczości przeciwko rodzinie i opiece. Jego istota polega na zadawaniu osobie pokrzywdzonej cierpień o charakterze cielesnym, psychicznym, a najczęściej jednym i drugim jednocześnie. "Znęcanie się" nie jest stylem życia dwojga czy więcej osób w określonym środowisku społecznym, np. w rodzinie. Do uznania określonych zachowań sprawcy za przestępstwo znęcania się konieczne jest ustalenie, że jego uczynki wyraźnie podyktowane są wolą dręczenia ofiary. Cechuje je określona intensywność i dokuczliwość.

Rola ofiary też wyraźnie musi odróżniać się od roli sprawcy. Sprawca korzysta z określonej faktycznej, czasem także i prawnej przewagi nad pokrzywdzonym, a pokrzywdzony nie ma możliwości układu tego zmienić. Dlatego wzajemnie okładanie się razami czy wypowiadanie mało sympatycznych słów nie mogą być ocenione jako przejawy znęcania się. Z tych samych powodów ofiara nie może uczynków tych oceniać jako pożądane, czy chociażby możliwe do zaakceptowania. Podejmowane przez ofiarę działania w ramach obrony koniecznej nie odbierają oczywiście zachowaniom sprawcy cech przestępstwa.

W typowej sytuacji "znęcanie się" przejawia się trwającymi permanentnie albo też powtarzającymi się z dużą częstotliwością awanturami podczas, których sprawca wypowiada pod adresem ofiary znieważające ja obraźliwe słowa, grozi okaleczeniem, pozbawieniem życia czy innymi przykrymi konsekwencjami. Awanturom tym towarzyszy naruszanie nietykalności cielesnej ofiary, powodowanie uszkodzeń ciała, niszczenie należącego do niej czy nawet wspólnego mienia, zmuszanie do opuszczania domu. Z zasady też agresywny sprawca takich awantur znajduje się w stanie upojenia alkoholowego.

Metody działań składających się na znamiona występku "znęcania się" mogą być oczywiście znacznie bardziej wyrafinowane. W aktach postępowań dotyczących tej kategorii spraw można natrafić na przypadki polegające na pozbawianiu ofiary wolności poprzez zamykanie jej w komórce, ograniczenie dostępu do artykułów żywnościowych, przypalanie ciała papierosem, krepowanie, a nawet wyrywanie kępkami włosów łonowych.

Wiele z tych zachowań w świetle obowiązującego prawa stanowi samodzielne przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, a czasem także w trybie publiczno-skargowym. Mając jednak na uwadze, że opisane wcześniej różnorodne zachowania sprawcy stanowią wyraz jego jednorodnego zamiaru, jakim jest chęć pastwienia się nad osobą pokrzywdzoną przyjmuje się, że stanowią one jedno przestępstwo. Rozwiązanie takie ułatwia też przezwyciężenie niektórych problemów dowodowych i formalno - procesowych. W uzasadnionych przypadkach sprawca poniesie jednak odpowiedzialność także za przestępstwo "towarzyszące" zamiarowi głównemu, np. spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu czy pozbawienie wolności.

Ofiarą przestępstwa "znęcania się fizycznego i psychicznego" w rozumieniu kodeksu karnego nie może być ktokolwiek. Ustawa przewiduje odpowiedzialność w tej formie za znęcanie się nad osobą najbliższą [np. małżonek, rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, brat, siostra, osoba przysposobiona oraz pozostająca we wspólnym pożyciu], nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy, nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny. Innymi słowy, pomiędzy sprawcą a ofiarą musi zachodzić jakiś stosunek trwałej albo przemijającej zależności. Poza szeroko rozumianymi relacjami o charakterze rodzinnym, może on wynikać z zależności podporządkowania służbowego, szkolnego czy wychowawczego [internat, zakład wychowawczy], resocjalizacyjnego [zakład karny] itp.

W swojej podstawowej postaci przestępstwo znęcania się zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 m-cy do 5 lat pozbawienia wolności. Jednak sprawcy, który znęcał się nad swoją ofiarą w sposób szczególnie okrutny grozi 10 lat pozbawienia wolności. Gdyby z kolei znęcanie się doprowadziło ofiarę do targnięcia się na własne życie, granice zagrożenia ustawowego sięgają od 2 do 12 lat pozbawienia wolności [art.207 § 1 do 3 kk].[ jw]