Der Zuständigkeitsbereich der Bezirksstaatsanwaltschaft Zielona Góra

W dniu 08 stycznia 2013 roku, w siedzibie Sądu Okręgowego w Zielonej Górze odbyło się spotkanie przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości oraz prokuratur okręgu zielonogórskiego z przedstawicielem władzy ustawodawczej - Przewodniczącym Sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka - Ryszardem Kaliszem.

Spotkanie poświęcone było omówieniu sytuacji i zamierzeń legislacyjnych w zakresie postępowania karnego oraz reformy prokuratury.

Prezes Sądu Okręgowego w Zielonej Górze - Marek Witczak jeden z gospodarzy spotkania, przywitał zgromadzonych gości oraz podziękował Panu Posłowi Ryszardowi Kaliszowi za przyjęcie zaproszenia do dyskusji nad kwestiami związanymi z tworzeniem prawa.

Następnie głos zabrał spiritus movens spotkania Prokurator Okręgowy w Zielonej Górze - dr Alfred Staszak, który wyraził swój niepokój spowodowany tym, że w dyskusji o przyszłym kształcie ustrojowym prokuratury nie biorą udziału sami prokuratorzy. Dodał, że wprowadzenie kontradyktoryjnego procesu karnego wzorowanego na amerykańskim systemie prawa stanowić ma - jak wynika z wypowiedzi ustawodawców - "antidotum" na wszystkie problemy prokuratury.  

Następnie  głos zabrał Przewodniczący Sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka - Ryszard Kalisz. Na wstępnie poruszył kwestię wejścia w życie w dniu 01.01.2013 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 października 2012 r. w sprawie zniesienia niektórych sądów rejonowych. Zauważył, że kierowana przez Pana Posła Kalisza Komisja nadal prowadzi prace nad projektem obywatelskim ustawy o siedzibach sądów powszechnych i w okręgach oraz ich właściwości. W przypadku jej podpisania przez Prezydenta, sytuacja wróci do stanu sprzed wejścia w życie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.  

Jednocześnie poinformował, że Krajowa Rada Sądownictwa skierowała do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o uznanie za niezgodnego z Konstytucją art. 20 pkt 1 Ustawy o ustroju sądów powszechnych, na podstawie którego Minister Sprawiedliwości może tworzyć i znosić sądy powszechne. W dniu 16 stycznia 2013 r. ma zebrać się skład sędziowski, który zapozna się ze sprawą i wyznaczy termin publicznego jej rozpoznania.

Kolejną kwestią poruszoną przez Przewodniczącego Sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Ryszarda Kalisza, była reforma prokuratury. Początkowo wskazał na historyczne uwarunkowania zmian w tej instytucji. Owocem wcześniej podejmowanych prac było uchwalenie nowelizacji Ustawy o prokuraturze w 2009 roku, która nie tylko wprowadziła ustrojową zmianę w postaci rozdzielenia funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego, ale także, na co zwrócił szczególną uwagę Poseł, spowodowała zmianę charakteru prokuratury. Po tych zmianach Prokuratura stała się organem ochrony prawnej, co ma daleko idące skutki we wszystkich wymiarach życia społecznego.

Zdaniem Przewodniczącego Komisji Sprawiedliwości koncepcja oskarżenia publicznego, której początek sięga 1950 roku, jest dziś historycznie i ustrojowo nie do przyjęcia. Obecnie trwają prace nad nową Ustawą, która opiera się na założeniu, że prokuratura powinna być elementem władzy sądowniczej i podlegać całemu przymiotowi niezależności od władzy politycznej oraz przymiotowi niezawisłości.

Koncepcja zakłada, że postępowania przygotowawcze prowadzone miałyby być wyłącznie przez policję. Uprawnienia dochodzeniowo-śledcze musiałyby być w całości przekazane policji i innym uprawnionym organom, także Komisji Nadzoru Finansowego /tu uprawnienie nie tylko operacyjne, ale również uprawnienia procesowe np. przesłuchania świadków/.

Następnie zebrany materiał przedstawiany byłby prokuratorowi, który nadzorując działania policji podejmowałby czynności o charakterze prawnym. Każdy prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze działałby de facto jako kontroler - nadzorca nad czynnościami dochodzeniowo-śledczymi innych organów. Sprowadza się do tego, że prokuratura nie prowadziłaby w sposób faktyczny czynności procesowych i nie musiałaby ich zlecać. Prokurator odgrywałby częściowo rolę sędziego śledczego, ale miałby dużo więcej kompetencji.  

Prokuratura w przedstawianej koncepcji miałaby stać się faktycznym organem ochrony prawnej.

Druga część spotkania stanowiła dyskusję zebranych z Przewodniczącym, którą rozpoczął Prokurator Okręgowy w Zielonej Górze. Zwrócił uwagę, że istnieje zgoda w zakresie zmiany modelu procesu karnego na kontradyktoryjny, jednak owe zmiany nie są możliwe w obecnie funkcjonującej prokuraturze. Prokurator Okręgowy zauważył, że aktualnie 80-90% czasu pracy prokuratora stanowi prowadzenie lub nadzorowanie postępowań przygotowawczych. Po wprowadzeniu planowanych zmian prokurator ma aktywnie uczestniczyć w kontradyktoryjnym procesie karnym. Reforma bez jednoczesnych zmian strukturalnych może doprowadzić do odwrotnych niż zakładano skutków. 

Prokuratorzy w trakcie dyskusji zaznaczyli, że nie boją się kontradyktoryjności procesu, ale obawiają się tego, że przyjdzie im działać w procesie kontradyktoryjnym pozostając w obecnej strukturze organizacyjnej prokuratury, w oparciu o obowiązującą obecnie ustawę o prokuraturze i regulamin urzędowania powszechnych jednostek prokuratury.

Przewodniczący Komisji Sprawiedliwości odniósł się do tych argumentów prokuratorów wskazując, że receptą na te wątpliwości jest odpowiedniej długości vacatio legis Ustawy zmieniającej k.p.k., w taki sposób, aby weszła w życie wraz z Ustawą Prawo o prokuraturze.

Wiceprezes Sądu Okręgowego w Zielonej Górze Bogumił Hoszowski wskazał, że sędziowie orzekający w sprawach karnych z niezwykłym entuzjazmem przyjmują wprowadzenie pełnej kontradyktoryjności. Wskazał, że postępowanie procesowe obecnie zmusza sąd do działania na niekorzyść oskarżonego przy bierności oskarżyciela publicznego. Wprowadzenie modelu kontradyktoryjnego wyeliminuje takie działanie z praktyki sądowej.

Przedmiotem dyskusji stała się również kwestia kompetencji dochodzeniowo-śledczych. Prokuratorzy zwrócili bowiem uwagę, że tak daleko idące zmiany w k.p.k. wpływają bezpośrednio także na pracę organów ścigania. Dlatego planowane zmiany powinny obejmować też reformę policji i innych organów uprawnionych do prowadzenia postępowań karnych.

Przewodniczący Sejmowej Komisji Sprawiedliwości podzielając obawy co do merytorycznego przygotowania organów odpowiedzialnych za prowadzenie postępowań wskazał, że zauważa konieczność sprzężenia zmian w k.p.k. z reformą prokuratury i organów ścigania. Wskazał konieczność racjonalnego ukształtowania kadr tych podmiotów - takiego ukształtowania, aby miały one faktyczną wiedzę i umiejętności z zakresu stosowania czynności dochodzeniowo-śledczych.  

Spotkanie zakończyło się podziękowaniem za aktywny udziału w spotkaniu oraz żywą i owocną dyskusję./APa