Precedensy - Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Prawo do obrony/ zakres pouczeń/ zmiana obrońcy z urzędu

Precedensy. Sprawy karne - prawo karne procesowe

Tytuł:: Prawo do obrony/ zakres pouczeń/ zmiana obrońcy z urzędu
Wyrok:: Postanowienie SN z dnia 24 października 2001 r., sygn. IV KZ 60/01
Treść:: Jeżeli z okoliczności sprawy wynika potrzeba udzielenia skazanemu dodatkowych informacji o uprawnieniach i obowiązkach dotychczasowego obrońcy wyznaczonego z urzędu w toku postępowania instancyjnego, to brak pouczenia o treści art. 84 § 1 i 2 zd. pierwsze k.p.k. nie może wywoływać dla skazanego ujemnych skutków procesowych; w takiej sytuacji przewidzianą w art. 16 § 2 k.p.k. „powinność” należy rozumieć jako obowiązek sądu, którego niedopełnienie powoduje konieczność uchylenia niekorzystnej dla skazanego decyzji procesowej. […] W niniejszej sprawie poprzestanie na poprawnym pouczeniu o środkach zaskarżenia było zdecydowanie niewystarczające, ponieważ pojawiła się potrzeba pouczenia skazanego o innych, przysługujących mu uprawnieniach i ciążących obowiązkach. Z licznych pism skazanego jasno wynika, iż działał on w przeświadczeniu, że dotychczasowy obrońca z urzędu, wyznaczony przez Sąd Rejonowy i reprezentujący oskarżonego przed sądem apelacyjnym, pełni tę funkcję nadal, tj. także po wydaniu prawomocnego wyroku, i jest zobligowany do działania również w postępowaniu przedkasacyjnym. O takim przekonaniu skazanego świadczy zarówno treść pism adresowanych do sądu odwoławczego, jak i sposób postępowania – także wobec dotychczasowego obrońcy. Już bowiem we wniosku z dnia 27 lutego 2001 r., stanowiącym zapowiedź kasacji, skazany upewniał się co do konieczności współdziałania z obrońcą (a także co do uiszczenia opłaty od kasacji). Gdy zaś sąd odwoławczy wezwał skazanego do usunięcia braków formalnych kasacji, a następnie zażalenia, postępowanie skazanego polegało każdorazowo na tym, że przesyłał z zakładu karnego sporządzone przez siebie środki odwoławcze dotychczasowemu obrońcy w celu ich podpisania i informował o tym na bieżąco sąd odwoławczy. Podejmowanie tych czynności skazany udokumentował, przedkładając potwierdzone przez zakład karny kserokopie przesyłek pocztowych adresowanych do obrońcy z urzędu o datach zbieżnych z datami sporządzenia poszczególnych środków odwoławczych. Pisma skazanego zawierają też informacje, że obrońca odmówił podpisania kasacji oraz że nie udzielił żadnej odpowiedzi po przesłaniu zażalenia na zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji. Skazany powoływał się ponadto na poprzednie zaniedbania obrońcy (z powodu których, postanowieniem z dnia 2 października 2000 r., Sąd Rejonowy w K. przywrócił termin do wniesienia apelacji) i wyrażał obawy, czy i tym razem obrońca spełni należycie swoje obowiązki; podejmował również czynności mające dyscyplinować obrońcę (informując go o przesłaniu niepodpisanego zażalenia bezpośrednio do Sądu Najwyższego), następnie zaś, wobec braku reakcji (sądu i adwokata), skierował skargę na nieprawidłowe postępowanie obrońcy z urzędu (prosząc o „wycofanie tego obrońcy”). Opisane działania wskazują jednoznacznie na przekonanie skazanego o niewypełnianiu przez obrońcę obowiązku podejmowania czynności związanych z wniesieniem kasacji (przy czym nieuzasadnione byłoby przypuszczenie o pozorowaniu niezrozumienia treści przepisów i pouczeń w sytuacji, gdy rozwiązaniem prostym i skutecznym było zamieszczenie wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu w jednym z dwukrotnie złożonych przez skazanego wniosków o zwolnienie go od opłaty kasacyjnej, udokumentowanych stosownymi zaświadczeniami zakładu karnego). Co oczywiste, to przekonanie skazanego jest błędne, gdyż wyznaczenie obrońcy z urzędu (nie zawierające ograniczeń) uprawnia obrońcę do podejmowania czynności procesowych w całym postępowaniu, a więc także po uprawomocnieniu się orzeczenia, ale obowiązek podejmowania tych czynności obciąża obrońcę jedynie do prawomocnego zakończenia postępowania (art. 84 § 1 i 2 zd. pierwsze k.p.k.). Dlatego też wyznaczony przez Sąd Rejonowy w K. obrońca z urzędu mógł, lecz nie musiał sporządzić i wnieść kasacji, o czym jednak skazany Tadeusz C. najwyraźniej nie wiedział. Rzeczą sądu było więc pouczyć skazanego o uprawnieniach i obowiązkach dotychczasowego obrońcy z urzędu. W podsumowaniu stwierdzić trzeba, że jeżeli z okoliczności sprawy wynika potrzeba udzielenia skazanemu dodatkowych informacji o uprawnieniach i obowiązkach dotychczasowego obrońcy wyznaczonego z urzędu w toku postępowania instancyjnego, to brak pouczenia o treści art. 84 § 1 i 2 zd. pierwsze k.p.k. nie może wywoływać dla skazanego ujemnych skutków procesowych; w takiej sytuacji przewidzianą w art. 16 § 2 k.p.k. „powinność” należy rozumieć jako obowiązek sądu, którego niedopełnienie powoduje konieczność uchylenia niekorzystnej dla skazanego decyzji procesowej.
Żródło:: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa nr 2002 poz. 10

Zobacz również: