Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Precedensy. Sprawy pracownicze

Tytuł:

Emerytura i renta/ zawarcie krótkoterminowej umowy o pracę/ obejście prawa

Wyrok:

Wyrok SN z dnia 5 października 2005r., sygn. I UK 32/05

Treść:

Nie można przypisać celu obejścia prawa (art. 58 § 1 KC w zw. z art. 300 KP) stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa z niej wynikające. […] SO odmówił wiary zeznaniom wnioskodawczyni i Kazimierza G. w części dotyczącej zamiaru nawiązania stosunku pracy. W ocenie sądu zamiarowi takiemu przeczą okoliczności podpisania umowy o pracę, a mianowicie: podpisanie umowy na dwa dni przed osiągnięciem przez wnioskodawczynię 55. roku życia, bliska znajomość biznesowa męża wnioskodawczyni z Kazimierzem G. i posiadanie przez niego udziałów w Spółce X, pogarszająca się sytuacja finansowa spółki, brak rzeczywistej potrzeby dla tworzenia we wrześniu 2002 r. nowego stanowiska pracy dla pracownika administracji w spółce, a także sytuacja osobista i zdrowotna wnioskodawczyni, od kilkunastu lat niepozostającej w stosunku pracy. Uwzględniając te okoliczności, SO uznał, że umowa o pracę ze Spółką X została zawarta przez wnioskodawczynię dla pozoru (art. 83 § 1 KC w zw. z art. 300 KP), jedynie w celu podlegania ubezpieczeniu pracowniczemu dla uzyskania świadczenia emerytalnego przewidzianego w art. 29 EmRentyFUSU. […] Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawczyni w okresie trwania umowy faktycznie podjęła i wykonywała pracę, a pracodawca przyjmował jej świadczenie. Dlatego zgodnie z przytoczonym przez SA wyrokiem SN z 14.3.2001 r., II UKN 258/00 (OSNP Nr 21/2002, poz. 527), niemożliwe było przyjęcie pozorności oświadczeń woli stron stosunku pracy o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i wykonywał ją, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Sąd II instancji stanął jednak na stanowisku, że mimo faktycznego świadczenia pracy wnioskodawczyni nie uzyskała statusu pracownika wymaganego przez art. 29 EmRentyFUSU, ponieważ umowa o pracę zawarta przez nią ze Spółką X była czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy, a zatem - zgodnie z art. 58 § 1 KC w związku z art. 300 KP - czynnością nieważną. [...] Według SA obejście prawa w rozpoznawanej sprawie polegało na tym, że rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę nie była wola realizowania przez wnioskodawczynię obowiązków pracowniczych, ale stworzenie warunków dla uzyskania przez nią statusu pracowniczego, a w konsekwencji uzyskania prawa do tzw. wcześniejszej emerytury. Dążenie do tego skutku sąd II instancji ocenił jako zamiar obejścia prawa prowadzący do nieważności umowy. Z takim stanowiskiem SA nie można się zgodzić. Skorzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego - w tym przypadku z prawa do wcześniejszej emerytury - nie może być uznane za cel, którego osiągnięcie jest sprzeczne z prawem. Uzyskanie objęcia ubezpieczeniem społecznym i uzyskanie świadczeń z tego ubezpieczenia jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może ono nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych. Zawierając umowy o pracę, strony kierują się bowiem różnymi motywami indywidualnymi, które należy odróżnić od causae czynności prawnej (typowego celu czynności prawnej) - por. wyrok SN z 9.8.2005 r., III UK 89/05, niepubl. Kwalifikacji dokonania czynności prawnej w celu obejścia prawa nie można przypisać umowie o pracę zawartej zgodnie z art. 22 KP i spełniającej wymagania stawiane dla tego typu stosunku zobowiązaniowego, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. powołany wcześniej wyrok SN z 25.1.2005 r., II UK 141/04). Podobnie trudno uznać, że zawarcie umowy o pracę tuż przed osiągnięciem wieku wymaganego do uzyskania wcześniejszej emerytury, nawet na krótki okres, jest sprzeczne z prawem lub służy obejściu prawa. [….] Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejsza sprawę nie podziela poglądu, że zamiar zawarcia umowy o pracę polegający na uzyskaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest sprzeczny z ustawą lub zmierza do jej obejścia. Cel taki, choćby jedyny, realizowany przez uzyskanie statusu pracownika nie jest sprzeczny z ustawą ani nie prowadzi do jej obejścia. W tej sytuacji nie sposób zgodzić się ze stwierdzeniem obejścia prawa, polegającym na dążeniu do zmiany swej sytuacji prawnej przez osobę, która nie mogła - bez podjęcia zatrudnienia typu pracowniczego - uzyskać prawa do wcześniejszej emerytury, jeżeli dążenie to realizowała przez zawarcie umowy o pracę, którą faktycznie świadczyła, a świadczenie to było przez pracodawcę odbierane. Ustalony w rozpoznawanej sprawie stan faktyczny świadczy nie o obejściu ustawy, lecz o spełnieniu warunku zatrudnienia pracowniczego stanowiącego tytuł ubezpieczenia (art. 6 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm., dalej jako: SysUbSpołU). Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczyło osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła, a więc nie wykonywała zatrudnienia w ogóle albo wykonywała je na podstawie innej umowy niż umowa o pracę. W prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność umowy o pracę związana z zamiarem dyktującym potrzebę jej zawarcia, lecz to, czy zawierające ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się - pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią - oraz czy umowa była w rzeczywistości realizowana. Nie jest także istotny czas (okres trwania) tej realizacji.

Żródło:

System Informacji Prawnej LEGALIS Wydawnictwo C.H. Beck