Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Zielona Góra. W związku z organizowanym w dniach od 22 do 28 lutego 2010 roku Tygodniem Pomocy Ofiarom Przestępstw chcielibyśmy zwrócić uwagę na uprawnienia prokuratora, do inicjowania bądź udziału w postępowaniach innych niż postępowanie karne.

Wbrew powszechnemu przekonaniu kompetencje prokuratora nie ograniczają się bowiem jedynie do udziału w procesie ścigania sprawców przestępstw. Na powyższe wskazuje już art. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (tekst jednolity Dz. U. Nr 21 poz. 206 z 2002 roku ze zm.) określający, iż zadaniem prokuratury jest nie tylko czuwanie nad ściganiem przestępstw, lecz przede wszystkim strzeżenie praworządności. Zgodnie z art. 3 tej samej ustawy zadania te Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy wykonują zarówno przez prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami, lecz także poprzez wytaczanie powództw w sprawach cywilnych, składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym i administracyjnym, zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji i podejmowanie innych czynności określonych w ustawach. 

Zgodnie z art. 42 ustawy o prokuraturze udział prokuratora w postępowaniu cywilnym, postępowaniu administracyjnym i postępowaniu przed sądami administracyjnym regulują przepisy odpowiednich ustaw procesowych.

Na gruncie postępowania administracyjnego zakres aktywności prokuratora określa Kodeks postępowania administracyjnego, zgodnie z którym prokuratorowi służy prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem (art. 183 § 1 k.p.a.), prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem (art. 182 k.p.a.) oraz prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy kodeksu lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę (art. 184 § 1 k.p.a.). Prokuratorowi biorącemu udział w postępowaniu administracyjnym przysługują prawa strony (art. 188 k.p.a.), przy czym prokurator działa we własnym imieniu, a nie w imieniu lub na rzecz którejkolwiek ze stron postępowania, nie zastępuje on żadnej ze stron, ani w żaden inny sposób nie jest związany wnioskami osoby, której prośba była powodem zainteresowania się sprawą, a jedynym celem jego udziału w postępowaniu jest zapewnienie, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.

Na gruncie postępowania przed sądami administracyjnymi zakres aktywności prokuratora określa ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153 poz. 1270 z 2002 r. ze zm.) stanowiąca w art. 8, iż prokurator może wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, a także wnieść skargę, skargę kasacyjną, zażalenie oraz skargę o wznowienie postępowania, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności lub praw człowieka i obywatela. Przedmiotem skargi prokuratora mogą być decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty, postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej oraz inne akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, a także bezczynność organów administracji publicznej.

W postępowaniu cywilnym prokurator może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu, jeżeli według jego oceny wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego (art. 7 k.p.c.). W szczególności prokurator uprawniony jest do wytaczania powództw na rzecz oznaczonych osób (art. 55 k.p.c.), a także wstąpić do postępowania w każdym jego stadium i zaskarżyć każde orzeczenie sądowe, od którego służy środek odwoławczy, przy czym nie jest związany z żadną ze stron procesu (art. 60 k.p.c.), co oznacza, iż nie reprezentuje żadnej ze stron procesu cywilnego, a jego działania nie wymagają uzyskania zgody którejkolwiek ze stron.

Nadto na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw prokurator uprawniony jest do złożenia wniosku o przyznanie kompensaty ofierze przestępstwa popełnionego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w następstwie którego pokrzywdzony poniósł śmierć albo doznał naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 § 1 lub art. 157 § 1 Kodeksu karnego.

Wszystkie wskazane powyżej działania o charakterze pozakarnym prokurator podejmować może zarówno z urzędu jak i na wniosek stron, bądź innych osób, o ile uzna, że wymaga tego ochrona praworządności.
Wykorzystanie pozakarnych uprawnień przysługujących prokuratorowi może służyć między innymi zapewnieniu pełniejszej ochrony osób pokrzywdzonych przestępstwem, w tym usunięciu skutków wywołanych popełnieniem przestępstwa.

W ramach Tygodnia Pomocy Ofiarom Przestępstw bliższych informacji co do możliwości podejmowania przez prokuratora działań pozakarnych w konkretnych sprawach udzielać będą wyznaczeni prokuratorzy./tś