Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Zadaniem prokuratury jest "strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw". Działanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach karnych to zatem tylko jeden z wielu aspektów pracy prokuratora. Uczestniczy on także w innych postępowaniach na co wskazuje art. 42. Ustawy o prokuraturze. Zgodnie z tym przepisem "Prokurator bierze udział w postępowaniu cywilnym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, co określają odrębne ustawy.".

Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym i cywilnym jest emanacją jego ustawowej roli "strażnika praworządności". Chodzi tu zarówno o sferę stosowania prawa (decyzje administracyjne) jak i jego stanowienia (np. uchwały gminy).

Należy zwrócić uwagę, że udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym nie jest permanentny, to szczególny rodzaj postępowania.

Legitymację do udziału prokuratora w postępowaniu administracyjnym przyznaje mu Ustawa o prokuraturze, Ustawa - kodeks postępowania administracyjnego oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. Paragraf 382 ust. 1 Regulaminu stanowi, że "prokurator inicjuje postępowanie administracyjne i postępowanie przed sądem administracyjnym oraz bierze udział w tych postępowaniach, jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, a w szczególności, gdy naruszenie prawa lub bezczynność organu narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej lub interes społeczny".  

Zgodnie z art. 182 k.p.a. prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie było zgodne z prawem. Przepis ten stanowi "furtkę" umożliwiającą zainicjowanie przez prokuratora postępowania przed organem administracyjnym. Dysponuje on uprawnieniami procesowymi strony, jednak w pewnych okolicznościach jego pozycja jest silniejsza.

Przykładów aktywności w tym zakresie można podać wiele.
Prokurator zainicjował postępowanie administracyjne dotyczące 34-letniego mężczyzny, przeciwko któremu w Prokuraturze Okręgowej w Zielonej Górze prowadzone było postępowanie. 34-latkowi przedstawiono m.in. zarzut udziału w zorganizowanej grupie przestępczej zajmującej się handlem narkotykami. Poszukiwany był europejskim nakazem aresztowania.

Jak ustalono, mężczyzna od 2012 roku nie przebywał w miejscu stałego zameldowania. Zgodnie z art. 15 Ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych "osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca.".

Mężczyzna, mimo trwałego opuszczenia miejsca zamieszkania nie dopełnił obowiązku wymeldowania. Nie zgłosił również wyjazdu za granicę, a taki obowiązek wynika z art. 15 ust. 2 Ustawy.

Kolejnym przykładem zainicjowania postępowania przez prokuratora jest wniosek o wszczęcie postępowania administracyjnego i skierowanie na badanie lekarskie. Prokurator Rejonowy w Żarach skierował do sądu wniosek o ubezwłasnowolnienie mężczyzny (postępowanie cywilne), a następnie wniosek do starosty o wszczęcie postępowania administracyjnego i skierowanie na badanie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdami w związku z uzasadnionym zastrzeżeniem co do stanu zdrowia mężczyzny.

Prokurator nie ma uprawnień administracyjnych, nie może wydawać organowi poleceń, co do sposobu załatwienia sprawy. Jako strona postępowania liczy się dla niego jedynie kwestia legalności podejmowanych działań i wydawanych decyzji.

Mając na względzie troskę o przestrzeganie porządku prawnego, a przede wszystkim, aby działania organów opierały się o zasadę legalizmu (art. 7 Konstytucji RP), czyli aby działały w granicach prawa i na podstawie prawa, art. 5 Ustawy o prokuraturze przyznaje prokuratorowi kompetencje do zwrócenia się do organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej, które wydały akty prawa miejscowego niezgodne z prawem, o ich zmianę lub uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru; a także może wystąpić o stwierdzenie ich nieważności do sądu administracyjnego.

Wzruszenie ostatecznych decyzji administracyjnych jest kompetencją, która stawia prokuratora w szczególnej pozycji. Może on bowiem wnieść sprzeciw od decyzji, od której nie przysługuje już odwołanie, a przepisy przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności, uchylenie lub zmianę decyzji. Prokurator ma zatem szersze kompetencje niż strona postępowania administracyjnego.

W tym miejscu może pojawić się zarzut, że możliwość ingerencji w ostateczną decyzję godzi w zasady: trwałości decyzji administracyjnej i ochrony praw nabytych.

Sprzeciw jest narzędziem, którego celem jest wyeliminowanie z obiegu wadliwej decyzji administracyjnej, a wniesienie sprzeciwu od ostatecznych decyzji administracyjnych pozwala prokuratorowi stać na straży praworządności. Zatem, w przypadku kolizji zasad: trwałości decyzji administracyjnej i ochrony praw nabytych z zasadą praworządności, ta ostatnia zwycięża.

W ostatnim czasie prokurator skierował kilka sprzeciwów, m.in. w związku z prowadzonym w Prokuraturze Okręgowej w Zielonej Górze postępowaniem w sprawie o czyny z art. 258 § 1 k.k., 291 § 1 k.k. w warunkach zorganizowanej grupy przestępczej specjalizującej się tzw. przestępczością samochodową. W toku jednego z prowadzonych postępowań ustalono m.in., że samochód VW Golf został skradziony w nocy z 4 na 5 stycznia 2007 roku. Po dokonaniu stosownych sprawdzeń ujawniono, że w pojeździe tym podrobieniu uległ numer nadwozia, a następnie w 2009 roku samochód został zarejestrowany.

Prokurator wniósł sprzeciw od decyzji Starosty dot. rejestracji pojazdu o zmienionych numerach nadwozia, o których to okolicznościach organ wydający decyzję nie wiedział.

Na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 w zw. z art. 151 § 1 pkt 2 kpa oraz § 11 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz ich niezbędnego wyposażenia Starosta uchylił wydaną decyzję i odmówił dokonania rejestracji ww. samochodu. Tym samym wyeliminowano z obiegu prawnego wadliwą decyzję administracyjną.

Działalność pozakarna prokuratorów jest mniej dostrzegalna, mniej spektakularna, nigdy nie towarzyszy jej błysk fleszy. Niewątpliwie jednak udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym stanowi ważny aspekt działalności prokuratury.

Aktywność zielonogórskich prokuratorów w tym obszarze działania przedstawia tabela.

Zadaniem prokuratora jest stać na straży praworządności - nie tylko w jej wymiarze karnym.  

Ingerencja prokuratora w zakresie prawa administracyjnego prowadzić ma do sytuacji, w której procedura administracyjna będzie transparentna i przewidywalna. Kompetencje do włączenia się w postępowanie, żądanie wszczęcia mają być tego gwarantem. Gwarantem pewności prawa oraz działania organów państwa w granicach prawa i na jego podstawie./APa

Zobacz także:
- w Zagadnieniach problemowych - Inne: Głos prokuratora nie tylko w sprawach karnych