Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Ochrona prawa własności, innych praw majątkowych oraz prawa dziedziczenia stanowi jedną z fundamentalnych zasad konstytucyjnych Rzeczpospolitej Polskiej. Zgodnie z Art. 64. Konstytucji każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia, a prawa te podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.

W kontekście wspomnianej normy konstytucyjnej można spojrzeć na kwestie prawnokarne związane z postępowaniem egzekucyjnym.

Podmioty uczestniczące w obrocie gospodarczym - wchodzą ze sobą w relacje, wiążą się ze sobą węzłami prawnymi. Swoboda działalności gospodarczej oddająca wolnorynkowy charakter życia gospodarczego ograniczana jest w niezbędnym zakresie przez ustawodawcę.

Troska o własność wierzycieli stanowi prymat działań organów postępowania egzekucyjnego.

Postępowanie upadłościowe jest to działanie organów z udziałem zainteresowanych podmiotów, które ma na celu zaspokojenie, w jak najwyższym stopniu, roszczeń wierzycieli niewypłacalnego dłużnika oraz - o ile jest to możliwe - zachowanie dotychczasowego przedsiębiorstwa dłużnika.

W ustawie z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze wykreowano m.in. obowiązek stanowiący bufor dla nadmiernego zaciągania zobowiązań przez przedsiębiorców. Instrument ten ma gwarantować ochronę stron - wierzyciela i - wbrew pozorom - także dłużnika. Zgodnie z art. 21 ust 1. tego aktu  "Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.".

Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny, tzn. gdy nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych lub wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje (art. 10).

Za szkodę wynikłą z niezłożenia w stosownym terminie wniosku odpowiedzialność ponosi dłużnik i osoby go reprezentujące.

O tym jak, istotną rolę odgrywa ustawowy obowiązek zgłoszenia upadłości świadczy § 2 art. 301 kodeksu karnego (rozdział XXXVI Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu). W myśl wynikającej z art. 301 § 2 normy: "Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5".

Warto zwrócić uwagę, że art. 301 wskazuje także na sposób bezprawnego udaremnia lub ogranicza zaspokojenie należności wierzycieli poprzez tworzenie tzw. "podmiotów słupów". Zgodnie z § 1: "Kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5".

W tym przypadku wskazanej sankcji karnej podlega ten sprawca, który w celu udaremnienia zaspokojenia swoich wierzycieli (lub prowadzonego podmiotu gospodarczego) wyprowadza majątek do innej jednostki gospodarczej specjalnie w tym celu utworzonej lub już funkcjonującej wcześniej.

Pociągnięty do odpowiedzialności karnej może być nawet dłużnik kilku wierzycieli, który w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania. Mamy w tym przypadku do czynienia z działaniem nieumyślnym - polegającącym na lekkomyślności. Za takie działania grozi sprawcy kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Akcentowana wyżej zasada ochrony praw własności i praw majątkowych, znajduje swoje odzwierciedlenie także w art. 300 kodeksu karnego. Ten przepis z kolei mówi, że "Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3'.

Jeżeli zaś dłużnik czynem takim wyrządził szkodę wielu wierzycielom, to podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

W tym przypadku wierzyciel jednak powinien pamiętać o tym, że jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, to przestępstwo to ścigane jest na jego wniosek.

Kara pozbawienia wolności do lat 3 grozi także dłużnikowi, który w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela.

Warto również wskazać, że kodeks karny penalizuje wybiórcze zaspokojenie wierzycieli, inaczej mówiąc preferowanie jednego lub kilku z nich. Art. 302. § 1 bowiem mówi, że  "Kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, nie mogąc zaspokoić wszystkich wierzycieli, spłaca lub zabezpiecza tylko niektórych, czym działa na szkodę pozostałych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2."

Mamy w przepisie tego artykułu jeszcze normę związaną z udzielaniem korzyści majątkowej za działania na szkodę wierzycieli. § 2.art.302 stwierdza bowiem, że " Kto wierzycielowi udziela lub obiecuje udzielić korzyści majątkowej za działanie na szkodę innych wierzycieli w związku z postępowaniem upadłościowym lub zmierzającym do zapobiegnięcia upadłości, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3." Zgodnie zaś z § 3. "Tej samej karze podlega wierzyciel, który w związku z określonym w § 2 postępowaniem przyjmuje korzyść za działanie na szkodę innych wierzycieli albo takiej korzyści żąda." 

W okręgu zielonogórskiej prokuratury spraw związanych z udaremnianiem egzekucji w 2013 roku zarejestrowano w sumie 103. Najwięcej tego typu prowadzonych było w Prokuraturze Rejonowej w Zielonej Górze - sumie 39, w Nowej Soli - 20 i w Świebodzinie - 16.

Jako przykładową można opisać sprawę prowadzoną w Prokuraturze Rejonowej w Zielonej Górze. W toku tego postępowania ustalono, że 38-letnia kobieta w okresie od 22 sierpnia 2012 roku do 20 grudnia 2012 roku w Zielonej Górze, działając z góry powziętym zamiarem, udaremniła wykonanie egzekucji przez komornika sądowego, prawomocnego orzeczenia sądu w sprawie nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu w sprawie zapłaty z tytułu kredytu udzielonego w kwocie 55 838,99 zł.

Kobieta zbyła w dniu 22 sierpnia 2012 roku zajęte mienie w postaci pojazdu marki Schmitz ZKO oraz usunęła zajęte wcześniej mienie w postaci 1/2 udziału we współwłasności samochodu ciężarowego Mercedes Benz. Tym samym nie podstawiła tych ruchomości w czasie i miejscu prowadzonej egzekucji.

Przesłuchiwana w charakterze podejrzanej przyznała się do popełnienia zarzucanego jej czynu. Wyjaśniła, że sprzedała samochód z uwagi na zwiększające się problemy finansowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a środki pozyskane ze sprzedaży przeznaczyła na częściową spłatę zadłużenia. 38-latka wyjaśniając przesłanki jakimi się kierowała złożyła wniosek o dobrowolne poddanie się karze.

Podobnie za udaremnianie przeprowadzenia egzekucji, tym razem egzekucji świadczeń alimentacyjnych, odpowie mieszkaniec powiatu żarskiego. Jak ustaliła Prokuratura Rejonowa w Żarach oskarżony, poprzez ponad 3 lata uporczywe uchylał się od płacenia alimentów na rzecz syna, poprzez prowadzenie w okresie od września 2009r. do końca listopada 2012r. działalności gospodarczej na inną osobę.

Sprawy dot. udaremniania egzekucji wierzytelności czy niezgłoszenia upadłości stanowią szczególny rodzaj postępowań.

Na naszej stronie staramy się podejmować zagadnienia ważne społecznie. W tym przypadku przedmiotowy artykuł jest konsekwencją doświadczeń prokuratorów, którzy w praktyce zawodowej, w toku prowadzonych postępowań, często spotykają się z wyjaśnieniami podejrzanych, w których przedsiębiorca stwierdza, iż nie wiedział o potrzebie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w momencie szeroko rozumianej niewypłacalności, a z brakiem takiego działania mogą wiązać się konsekwencje prawno karne. Nagminne jest też tłumaczenie dłużnik sprzedając zajęte przez komornika mienie, mimo otrzymania stosownych pouczeń, że nie zdawał sobie sprawy, iż popełnia przestępstwo.

Jednym z przyświecających prokuratorom okręgu zielonogórskiego celów jest służba i ochrona obywateli. Realizacja tych elementów misji może nastąpić także poprzez informowanie, edukację. W tym celu powstał dział zagadnienia problemowe. W nim umieszczamy publikacje, które dotyczą ważnych kwestii - karnych, społecznych. Dotychczas publikowaliśmy informacje m.in. na temat bezpieczeństwa na drogach, w rodzinie, problematyki samobójstw, przestępczości nieletnich, działalności pozakarnej prokuratorów.

W myśl łacińskiej premii "Ignorantia iuris nocet" zachęcamy do zgłębiania problematyki prawnokarnej, przynajmniej w obszarze podejmowanych przez obywateli działań. Takie zapobiegawcze działania edukacyjne mogą sprawić, że nigdy nie odczujemy konsekwencji nieznajomości prawa.