Precedensy - Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Formy przestępstwa/ działanie, zaniechanie/ obowiązek zapobieżenia skutkowi

Precedensy. Sprawy karne - prawo karne materialne

Tytuł:: Formy przestępstwa/ działanie, zaniechanie/ obowiązek zapobieżenia skutkowi
Wyrok:: Wyrok SN z dnia 18 lutego 2002 r., sygn. III KKN 280/99
Treść:: Użyte w art. 157 § 3 k.k. sformułowanie „działa”, wynikające z zastosowanej przez ustawodawcę techniki legislacyjnej, oznacza zarówno działanie, jak i zaniechanie. […] Obowiązujący obecnie kodeks karny określa możliwość popełnienia przestępstwa tylko przez działanie, np. kradzież – art. 278 § 1 k.k., tylko przez zaniechanie, np. nieudzielenie pomocy – art. 162 § 1 k.k., przez działanie i przez zaniechanie – fałszywe zeznanie – art. 233 § 1 k.k. i wreszcie takie przestępstwa, w których opis czynu zabronionego jest tak szeroko ujęty, że w grę może wchodzić nie tylko działanie, ale też i zaniechanie. Tak więc przestępstwa te mogą być popełnione zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie. Do tej grupy przestępstw, oprócz np. umyślnego zabójstwa określonego w art. 148 § 1–3 k.k. czy też nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka – art. 155 k.k., należy też naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, o jakim mowa w art. 157 § 1–3 k.k. (por. A. Wąsek: Kodeks karny. Komentarz, Gdańsk 1999, t. 1, s. 41). Uznanie nieumyślnego naruszenia czynności narządu ciała jako czynu zabronionego, którego można dopuścić się przez zaniechanie wynika z analizy treści art. 157 § 3 k.k. Nie można czynić tego jednak w oderwaniu od brzmienia § 1 lub § 2 wymienionego przepisu. Przedmiotem ochrony określonych tam występków jest, najogólniej mówiąc, zdrowie człowieka. Różnica dotyczy tylko strony podmiotowej omawianych występków. Bezsporne pozostaje, że należące do strony przedmiotowej znamię czynności sprawczej przestępstwa, o którym mowa w art. 157 § 1 i 2 k.k., określone wyrazem „powoduje”, może być wypełnione zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie. W art. 157 § 3 k.k. mówi się, co prawda, o sprawcy, który „działa” nieumyślnie, ale z tego faktu nie można wyciągać wniosku, że wykluczone jest popełnienie tego przestępstwa przez „zaniechanie” nieumyślne. Przepis ten ma bowiem na uwadze nieumyślne „działanie” sprawcy czynu określonego w § 1 lub 2 art. 157 k.k., czyli że wyraz „działa” w tym wypadku oznacza to samo, co wyraz „powoduje”. Konsekwencją tego musi być odczytanie treści § 3 art. 157 k.k. w następujący sposób: „jeżeli sprawca powodując, a więc również przez zaniechanie, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia działa nieumyślnie podlega karze (...)”. A zatem Sąd Najwyższy wyraża pogląd, że użyte w art. 157 § 3 k.k. sformułowanie „działa”, wynikające z zastosowanej przez ustawodawcę techniki legislacyjnej, określa zarówno działanie sprawcy, jak i jego zaniechanie. Podobnego zabiegu legislacyjnego użyto w art. 160 § 1–3 k.k. W tym przypadku również przestępstwo to można popełnić zarówno przez działanie, jak i przez zaniechanie (por. postanowienie SN z dnia 5 lutego 2002 r., V KKN 473/99 oraz Kodeks karny – część szczególna. Komentarz, pod red. A. Zolla, Kraków 2000, t. 2, s. 308). Nie można się także zgodzić z zaprezentowanym poglądem, jakoby byłoby niemożliwe ustalenie związku przyczynowego między nieumyślnym zaniechaniem a powstałym skutkiem. […] Nauka prawa karnego rozróżnia dwa typy przestępstw popełnionych przez zaniechanie, a mianowicie „właściwe przestępstwa z zaniechania” i „niewłaściwe przestępstwa z zaniechania” (por. K. Buchała, A. Zoll: Polskie prawo karne, Warszawa 1995, s. 188), przy czym tymi pierwszymi są przestępstwa formalne z zaniechania, drugimi zaś przestępstwa skutkowe (materialne) z zaniechania (por. L. Kubicki: Przestępstwo popełnione przez zaniechanie. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1975, s. 80 i nast.). Odpowiedzialność karną za czyny zabronione popełnione przez zaniechanie, w tym przecież też za tzw. niewłaściwe przestępstwa skutkowe z zaniechania, statuuje art. 2 k.k., wymagając jednak wypełnienia dodatkowego ustawowego znamienia, jakim jest niewypełnienie przez sprawcę obowiązku gwaranta zapobiegnięcia skutkowi przestępnemu zagrażającemu dobru prawnemu. ?ródłem tego obowiązku gwaranta może być, z oczywistych względów, ustawa nakładająca na osoby obowiązek ochrony wszelkich dóbr prawnych przed określonym zagrożeniem. Na przykład właściciel niebezpiecznego psa zobowiązany jest do neutralizacji niebezpieczeństwa pochodzącego od tego zwierzęcia w stosunku do wszystkich osób i wszelkiego mienia (por. K. Buchała, A. Zoll: Kodeks karny – komentarz. Część ogólna, Kraków 2000, t. 1, s. 53). Tak więc w realiach sprawy będącej przedmiotem kasacji mamy do czynienia z obowiązkiem Jerzego W. wynikającym z treści art. 431 k.c., gdyż każdy „kto zwierzę chowa albo się nim posługuje, obowiązany jest do naprawienia wyrządzonej przez nie szkody niezależnie od tego czy było pod jego nadzorem, czy też zabłąkało się lub uciekło (...)”
Żródło:: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa nr 2002 poz. 54

Zobacz również: