Precedensy - Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Dowody/ podsłuch rozmów telefonicznych/ inne sposoby przekazywania informacji

Precedensy. Sprawy karne - prawo karne procesowe

Tytuł:: Dowody/ podsłuch rozmów telefonicznych/ inne sposoby przekazywania informacji
Wyrok:: Uchwała SN z dnia 21 marca 2000 r., sygn. I KZP 60/99
Treść:: Przekazywanie informacji innych niż rozmowy telefoniczne, o których mowa w art. 241 k.p.k., oznacza nie mające charakteru rozmowy telefonicznej przesyłanie informacji za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej, tj. przez przewody, systemy radiowe, optyczne lub jakiekolwiek inne urządzenia wykorzystujące energię elektromagnetyczną. […] Problem przedstawiony w „pytaniu prawnym” dotyczy w istocie interpretacji zawartego w art. 241 k.p.k. sformułowania „treści przekazów informacji innych niż rozmowy telefoniczne”. W zależności od interpretacji tego zwrotu, zakres przedmiotowy „kontroli oraz utrwalania przy użyciu środków technicznych”, o których mowa w art. 241 k.p.k. (czyli podsłuchu), może być węższy lub szerszy. Według klasycznej definicji, podsłuch służy do tajnego rejestrowania rozmowy obserwowanych osób w pomieszczeniach lub w wolnej przestrzeni (por. Encyklopedia szpiegostwa, wyd. Oficyna Wydawnicza SPAR, 1995 r., s. 202). Do podsłuchiwania rozmów prowadzonych na otwartym terenie lub w pomieszczeniu używa się m.in. ukrytych miniaturowych mikrofonów złączonych z nadajnikami, czy też mikrofonów kierunkowych o zasięgu do około 1 km. Istnieją także urządzenia specjalne do tzw. słuchania przez ściany oraz laserowe urządzenia podsłuchowe wykorzystujące zjawisko nieznacznych drgań szyb okiennych, wywołane falami dźwiękowymi. Z kolei urządzenia do podsłuchiwania rozmów telefonicznych mogą być bezpośrednio wbudowane w aparat telefoniczny lub podłączone w którymkolwiek miejscu do przewodu służącego do przekazywania informacji. Mogą również działać wykorzystując energię z sieci. Stosuje się też wielokanałowe, komputerowe systemy do nagrywania rozmów telefonicznych (por. artykuły: Kiedy ściany mają uszy, „Rzeczpospolita” nr 174 z 27–28 lipca 1996 r.; Systemy nagrywania rozmów telefonicznych, „Rzeczpospolita” nr 50 z 29 lutego 2000 r.). Z uwagi chociażby na przedstawione techniczne możliwości, poza sporem pozostaje stwierdzenie, iż podsłuch jest tajną i wysoce niebezpieczną ingerencją w życie prywatne jednostki oraz wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się, czyli dóbr, które należą do katalogu podstawowych praw i wolności człowieka. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. w art. 47 gwarantuje prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, art. 49 Konstytucji zaś stanowi, że ograniczenie wolności i ochrony tajemnicy komunikowania może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony. Korzystając z prawa do prywatności jednostka musi mieć możliwość nieskrępowanego nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi, według swojego wyboru oraz możliwość decydowania o zakresie ujawniania dotyczących jej informacji (prac. M. Safjan: Prawo do ochrony życia prywatnego, w: Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, 1997, s. 127–144). Celem zaś ochrony tajemnicy korespondencji jest uniemożliwienie przejęcia wiadomości przekazywanych za jej pośrednictwem przez osobę nieuprawnioną i zagwarantowanie dotarcia informacji do adresata. […] Analizując art. 241 k.p.k. w powiązaniu z wydanym w wykonaniu delegacji ustawowej, zawartej w art. 242 k.p.k., rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 sierpnia 1998 r. w sprawie sposobu technicznego przygotowania sieci telekomunikacyjnej oraz sposobu dokonywania rejestracji, przechowywania, odtwarzania i niszczenia zapisów z kontrolowanych rozmów telefonicznych (Dz.U. Nr 114, poz. 739) należy wyciągnąć wniosek, iż art. 241 k.p.k. dotyczy przekazów informacji przy użyciu systemu telekomunikacyjnego. Otóż z treści przepisu § 1 ust. 2 i 3 oraz § 8 ust. 1 tegoż rozporządzenia wynika, że chodzi o rozmowy telefoniczne i treść przekazów informacji przesyłanych przy użyciu sieci telekomunikacyjnej. Przez telekomunikację zaś rozumie się nadawanie, transmisję i odbiór znaków, sygnałów, pisma, obrazów i dźwięków, albo informacji jakiejkolwiek natury przez przewody, systemy radiowe, optyczne lub jakiekolwiek inne urządzenia wykorzystujące energię elektromagnetyczną (definicja zawarta w art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności – jedn. tekst: Dz.U. z 1995 r., Nr 117, poz. 564 ze zm.). Z tego punktu widzenia za trafny należy uznać pogląd prezentowany w doktrynie, że w art. 241 k.p.k. chodzi o treści przekazu informacji przy użyciu środków komunikacji takich jak faks, telefaks, telegraf, telewizja kablowa, komunikacja radiowa, komunikacja z użyciem sieci Internet (por. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, 1999, t. I, s. 868–869; K. Dudka: Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych w projekcie kodeksu postępowania karnego z 1991 r., PS 1994, nr 7–8, s. 136; B. Kurzępa: Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych według kodeksu postępowania karnego, Prok. i Pr., 1999, nr 3, s. 79; K. Dudka: Podsłuch komputerowy w polskim procesie karnym – wybrane zagadnienia praktyczne, Prok. i Pr., 1999, nr 1, s. 69). […]Przedstawionej interpretacji art. 241 k.p.k. nie podważają określone we właściwych ustawach szersze uprawnienia Policji i Urzędu Ochrony Państwa do stosowania środków technicznych umożliwiających uzyskanie w sposób tajny informacji oraz utrwalanie dowodów (por. art. 19 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze zm., i art. 10 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Urzędzie Ochrony Państwa, Dz.U. Nr 30, poz. 180 ze zm.). Oczywistą jest rzeczą, iż organy te w trybie przewidzianym wskazanymi przepisami mogą stosować, między innymi, urządzenia podsłuchowe rejestrujące treści rozmów danej osoby z określonych pomieszczeń, miejsc otwartych, czy w ruchu, a nie tylko rozmowy telefoniczne lub inne przekazy informacji dokonywane za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnej. Uprawnienia te dotyczą jednak wyłącznie czynności operacyjno-rozpoznawczych, które z natury rzeczy mają szerszy zakres niż czynności procesowe, ich wyniki zaś w zasadzie nie mogą być bezpośrednio wykorzystane w procesie (por. K. Dudka: Kontrola korespondencji i podsłuch w polskim procesie karnym, 1998, s. 94–95; K. Marszał: Podsłuch w polskim procesie karnym de lege lata i de lege ferenda , w: Problemy nauk penalnych. Prace ofiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, 1996, s. 343–355; S. Wołosik: Wybrane zagadnienia stosowania podsłuchu w polskim i amerykańskim procesie karnym. Próba porównania, w: Z problematyki prawa karnego, Białystok 1994, s. 53–78; R. Kmiecik: Kontrola rozmów telefonicznych jako czynność procesowa i operacyjno-rozpoznawcza, w: Wybrane problemy teorii i praktyki państwa i prawa, Lublin 1986, s. 223; A. Taracha: Zakres czynności operacyjno-rozpoznawczych w świetle ustawodawstwa policyjnego, w: Kierunki i stan reformy prawa karnego, pod red. T. Bojarskiego i E. Skrętowicza, Lublin 1995, s. 100–105). Przy okazji wspomnieć trzeba, iż równie restrykcyjne co do zakresu stosowania instytucji podsłuchu jest ustawodawstwo wielu państw Europy (por. Wiretapping in Western Europe: Law and practice, Helsinki Foundation for Human Rights, Warsaw, October 1998).
Żródło:: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa nr 26/2000

Zobacz również: