Precedensy - Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Pokrzywdzony/ przestępstwo drogowe/ lekkie obrażenia ciała

Precedensy. Sprawy karne - prawo karne procesowe

Tytuł:: Pokrzywdzony/ przestępstwo drogowe/ lekkie obrażenia ciała
Wyrok:: Uchwała SN z dnia 15 września 1999 r. I KZP 26/99
Treść:: Krąg pokrzywdzonych w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k. ograniczony jest zespołem znamion czynu będącego przedmiotem postępowania oraz czynów współukaranych. […] Wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z dnia 9 marca 1999 r. Bogdan G. uznany został za winnego popełnionego przestępstwa określonego w art. 177 § 1 k.k. i art. 156 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. W wypadku drogowym, za którego spowodowanie skazany został Bogdan G., Lidia J. doznała obrażeń ciała naruszających czynności narządu ciała na okres powyżej 7 dni, natomiast jej małoletni syn Paweł H. doznał obrażeń, które naruszyły czynności narządów ciała na okres nie przekraczający 7 dni. […] Zgodnie z art. 49 § 1 k.p.k. pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo. Na tle tego przepisu zarysowały się kontrowersje co do pojemności zawartej w nim definicji. Literalna jego wykładnia prowadzi do wniosku, że możliwe jest zarówno przyjęcie, że pokrzywdzonym jest ten, czyje (jakiekolwiek) dobro prawne zostało naruszone lub zagrożone w wyniku zdarzenia, które jest przestępstwem (definicja czysto procesowa), jak i przyjęcie, że pojemność definicji pokrzywdzonego wyznaczona jest przez znamiona przestępstwa, w wyniku którego doszło do naruszenia lub zagrożenia jego dobra prawnego (definicja materialna). Rozstrzygnięcie tego zagadnienia ma bezpośrednie znaczenie dla sprawy rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy, albowiem w przypadku przyjęcia definicji materialnej Paweł H. nie jest pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k., podczas gdy przyjęcie definicji procesowej prowadzi do wręcz przeciwnego wniosku. Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że przepis art. 49 § 1 k.p.k. powinien być interpretowany wąsko, a zatem pojęcie pokrzywdzonego relatywizuje się jedynie do zespołu znamion przestępstwa będącego przedmiotem postępowania. Nie ma przy tym decydującego znaczenia to, czy fakt pokrzywdzenia konkretnej osoby fizycznej lub prawnej został uzewnętrzniony w opisie czynu zarzucanego sprawcy, a niekiedy nawet w przyjętej kwalifikacji prawnej. Nie może mieć przy tym znaczenia to, czy dobro prawne naruszone lub zagrożone przez przestępstwo jest głównym, czy też ubocznym przedmiotem ochrony na tle konkretnej normy prawnej. Pokrzywdzonym może być również taka osoba, której dobro prawne zostało naruszone lub zagrożone przez czyn stanowiący element przestępstwa ciągłego lub czyn współukarany (tak Sąd Najwyższy w uchwale połączonych Izb Karnej i Wojskowej z dnia 26 listopada 1976 r., VI KZP 11/75, OSNKW 1977, z. 1–2, poz.l). Nie jest zaś w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k. pokrzywdzonym ten, czyje dobro, choćby było dobrem prawnie chronionym, zostało zagrożone lub naruszone przez czyn, który jest przestępstwem, co jednak nie należy do jego ustawowych znamion. Takie też stanowisko powszechnie przyjmowane było w piśmiennictwie na tle interpretacji identycznie brzmiącego art. 40 § 1 k.p.k. z 1969 r. [R. Kmiecik: Ustawowa definicja pokrzywdzonego (uwagi na tle art. 40 k.p.k.), Annales UMCS, Sectio G, Vo XXIV, Lublin 1977, s. 165; B. Gronowska: Ochrona uprawnień pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym. Zagadnienia karnoprocesowe i wiktymologiczne, Toruń 1989, s. 21; W. Posnow: Sytuacja pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym w polskim procesie karnym, Wrocław 1991, s. 18]. Za materialną definicją pokrzywdzonego opowiedzieli się także komentatorzy k.p.k. z 1997 r. [T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 1998, s. 156; Z. Gostyński (w:) Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I, Warszawa 1998, s. 278]. Zajęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do nadmiernego „rozmycia” pojęcia zdefiniowanego w art. 49 § 1 k.p.k. W szczególności niemal nieograniczony krąg podmiotów mógłby powoływać się na to, iż ich dobra prawnie chronione zostały nawet tylko zagrożone przez czyn będący przestępstwem. Przyjęcie wąskiej, materialnej definicji pokrzywdzonego pozwala natomiast na racjonalne ograniczenie tego kręgu do osób, których dobra prawne zostały zagrożone w wyniku przestępstw, które skonstruowane zostały jako przestępstwa z narażenia oraz do przestępstw popełnionych w innych formach stadialnych i zjawiskowych niż dokonanie. Dzięki takiemu ograniczeniu usunięta zostaje sfera uznaniowości organów procesowych, które mogłyby niemalże dowolnie kształtować krąg podmiotów, którym – zdaniem tych organów – przysługują uprawnienia pokrzywdzonych w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k. […] Zagadnienie prawne przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zostało sformułowane na tle realiów sprawy rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy i odnosi się wyłącznie do kręgu osób pokrzywdzonych przestępstwem kwalifikowanym z art. 177 § 1 i 2 k.k. Pomimo to Sąd Najwyższy zdecydował o udzieleniu odpowiedzi „abstrakcyjnej”, akcentującej kryterium określania kręgu pokrzywdzonych niezależnie od tego, jakiego przestępstwa dotyczy postępowanie. Tylko bowiem takie ujęcie rozpoznawanej kwestii pozwala odwołać się do argumentów ogólnych i nie ogranicza uzasadnienia prezentowanego stanowiska do argumentów odnoszących się do przestępstwa określonego w art. 177 k.k. W sprawie zawisłej przed Sądem Okręgowym zastosowanie wskazanego kryterium oznacza, że osoba, która w wypadku w ruchu lądowym doznała obrażeń ciała powodujących naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni albo jej mienie zostało uszkodzone – w następstwie którego inna osoba odniosła obrażenia ciała powodujące naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 7 dni – nie jest pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k. Jest to prosta konsekwencja uznania trafności stanowiska zajętego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 listopada 1998 r. (I KZP 6/98, OSNKW 1998, z. 11–12, poz. 48), zgodnie z którą nie popełnia przestępstwa, kto naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia lub rozstrój zdrowia trwające nie dłużej niż siedem dni.
Żródło:: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa nr 69/1999

Zobacz również: