Precedensy - Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Zabójstwo/ zamiar pozbawienia człowieka życia/ ciężkie uszkodzenie ciała/ kumulatywna kwalifikacja czynu

Precedensy. Sprawy karne - prawo karne materialne

Tytuł:: Zabójstwo/ zamiar pozbawienia człowieka życia/ ciężkie uszkodzenie ciała/ kumulatywna kwalifikacja czynu
Wyrok:: Wyrok SN z dnia 16 grudnia 1993 r., sygn. II KRN 289/93
Treść:: Czyn sprawcy działającego z zamiarem zabójstwa człowieka, który celu tego nie osiąga, lecz powoduje ciężkie obrażenia ciała pokrzywdzonego, ciężką chorobę nieuleczalną lub długotrwałą, chorobę zazwyczaj zagrażającą życiu lub inny skutek wymieniony przez ustawodawcę w treści przepisu art. 155 § 1 k.k., podlega kumulatywnej kwalifikacji prawnej na podstawie art. 11 § 1 k.k., w zw. z art. 148 § 1 k.k.. w zb. z art. 155 § 1 pkt 1 lub 2 k.k. (art. 10 § 2 k.k.). […] Przyjmując w niniejszej sprawie, że czyn sprawcy, działającego z zamiarem zabójstwa człowieka, który celu tego nie osiąga, lecz powoduje ciężkie obrażenia ciała pokrzywdzonego, ciężką chorobę nieuleczalną lub długotrwałą, chorobę zazwyczaj zagrażającą życiu lub inny skutek wymieniony przez ustawodawcę w treści przepisu art. 155 § 1 k.k., podlega kumulatywnej kwalifikacji prawnej na podstawie art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k. w zb. z art. 155 § 1 pkt 1 lub 2 k.k., w zw. z art. 10 § 2 k.k., Sąd Najwyższy nie podzielił poglądu wyrażonego przez inne składy (np. w wyroku z dnia 9 marca 1973 r. II KR 282/72, OSNKW 1973, z. 12, poz. 156 i w wyroku z dnia 21 grudnia 1987 r. II KR 292/87, OSNKW 1988, z. 5–6, poz. 39), iż sprawca czynu popełnionego w zamiarze zabójstwa, który celu tego nie osiągnął, ponosi odpowiedzialność tylko na podstawie art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 148 § 1 k.k., niezależnie od tego, jaki skutek swym działaniem wywołał. Argumenty, za pomocą których uzasadniono ów odmienny pogląd, nie zasługują na akceptację. Tak np. w pierwszym z wyżej wymienionych wyroków Sąd Najwyższy, uzasadniając swą tezę, stwierdził, że „...przy określeniu szaty prawnej przestępstwa, forma przestępstwa postawiona wyżej na drodze przebiegu przestępstwa wypiera formy niższe. Tak więc wtedy, gdy karalne jest np. przygotowanie do przestępstwa (np. do fałszowania pieniędzy – art. 227 § 3 k.k.), a dojdzie do usiłowania popełnienia tego przestępstwa, wówczas przygotowanie do jego popełnienia nie znajduje wyrazu w kwalifikacji prawnej, jeżeli zaś dochodzi do dokonania przestępstwa, to obie poprzedzające fazy (przygotowanie i usiłowanie) nie znajdują wyrazu w kwalifikacji czynu” (por. także orzeczenia SN z dnia 6 grudnia 1971 r. I KR 253/71, „Biuletyn SN” 1972, z. 3, poz. 44 oraz z dnia 25 stycznia 1973 r. I KR 323/72, OSNPG 1973, z. 7.). Powyższa wypowiedź, słuszna co do zasady, nie może służyć za argument przy rozstrzyganiu rozpatrywanego tu problemu. Tak więc – co dostrzeżono w doktrynie [por. A. Spotowski: Pomijalny (pozorny) zbieg przepisów ustawy i przestępstw, Warszawa, 1976, s. 120–121, a także M. Lubelski: Glosa do wyroku z dnia 9 marca 1973 r., NIP 1975, z. 1 s. 150–153] – Sąd Najwyższy, wychodząc ze słusznego założenia, dochodzi do zaskakującego wręcz rozstrzygnięcia konkretnej kwestii, stwierdzając, że z podanych wyżej powodów zasada, wyrażona w art. 10 § 2 k.k., nie ma zastosowania w razie usiłowania zabójstwa i dopuszczenia się w związku z tym ciężkiego uszkodzenia ciała. Nie dostrzega przy tym, iż gdyby do stanów faktycznych, będących przedmiotem niniejszej analizy, stosować zasadę kwalifikowania tylko dokonania z pominięciem usiłowania i przygotowania, to należałoby sprawcę skazywać tylko za dokonanie uszkodzenia ciała, czyli z art. 155 § 1 k.k., a nie z art. 11 § 1 k.k. w związku z art. 148 § 1 k.k. Rzecz więc w tym, że do rozpatrywanej sytuacji nie można stosować przywoływanej w cytowanych orzeczeniach zasady. Odnosi się ona bowiem tylko do sytuacji, w których nastąpiło przejście od jednej formy stadialnej do „wyższej” formy stadialnej, ale tego samego przestępstwa. Tak więc argument wysunięty w wyroku z dnia 9 marca 1973 r. uzasadnia jedynie zupełnie oczywistą tezę, że jeśli sprawca usiłował zabić, a następnie zabił, to będzie odpowiadał za dokonanie zabójstwa. Jeżeli natomiast sprawca, usiłujący zabić, dopuścił się jednego ze skutków wymienionych w treści art. 155 § 1 k.k., to sytuacja jest zgoła odmienna. Mamy wówczas do czynienia ze zbiegiem usiłowania zabójstwa i dokonania ciężkiego uszkodzenia ciała lub innego skutku konstytutywnego dla art. 155 § 1 k.k., albowiem zasada subsydiarności milczącej nie może być zastosowana, gdyż brak jest elementu konieczności, który leży u jej podstaw (A. Spotowski: op. cit., s. 121). Nie wchodzi również w grę żadna inna reguła wyłączania wielości ocen, tj. ani zasada lex specialis derogat legi generali , ani zasada lex consumens derogat legi consumptae . Powołując się na tę ostatnią w wyroku z dnia 21 grudnia 1987 r., Sąd Najwyższy nie dostrzega, że czynnikiem decydującym o jej nieprzydatności do analizowanych stanów faktycznych jest przede wszystkim wzgląd na ocenę stopnia społecznego niebezpieczeństwa porównywanych typów przestępstw. Odwoływanie się do zasady specjalności abstrahowałoby z kolei od tego, że sprawca działający z zamiarem zabójstwa może w ogóle nie spowodować uszczerbku na zdrowiu pokrzywdzonego (sytuacja chybionego ciosu, strzału), zaś nie każde ciężkie obrażenie ciała (lub inny „równoległy” skutek przewidziany w art. 155 § 1 k.k.) łączy się z zamiarem zabójstwa.
Żródło:: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i Izba Wojskowa z 1994r. poz. 19

Zobacz również: