Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Precedensy. Sprawy cywilne

Tytuł:

Forma umowy/ czynności medyczne/ zgoda na zabieg operacyjny/

Wyrok:

Wyrok SN z dnia 27 września 2005r., sygn. II CSK 191/05

Treść:

Niezachowanie pisemnej formy oświadczenia pacjenta wyrażającego zgodę na zabieg operacyjny (art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty - tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 226, poz. 1943) nie powoduje nieważności zgody. Skutki niezachowania wymaganej formy określa art. 74 KC. [….] Ustawa z dnia 5.12.1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. 2005 r. Nr 226, poz. 1943) stanowi w art. 32 ust. 1, że lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić świadczeń zdrowotnych, co do zasady, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Zgodnie z ust. 7 tego artykułu zgoda może być wyrażona ustnie albo nawet przez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się proponowanym przez lekarza czynnościom medycznym. Ustawa w sposób odrębny reguluje kwestię zgody na zabieg operacyjny albo zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającących podwyższone ryzyko dla pacjenta. Zgodnie z art. 34 ust. 1 dokonać zabiegu operacyjnego albo zastosować wspomnianą metodę diagnostyki lub leczenia można po uzyskaniu pisemnej zgody pacjenta. W ustawie nie sprecyzowano, jakie skutki pociąga za sobą niezachowanie wymaganej formy wyrażenia zgody przez pacjenta. Zgoda pacjenta, jak się powszechnie wskazuje, stanowi okoliczność wyłączającą bezprawność naruszenia dobra osobistego. Sporny jest natomiast jej charakter prawny. Nie odnosząc się do prezentowanych w doktrynie poglądów, SN przyjmuje, że jest to przejaw woli podobny do oświadczenia woli. Na taki charakter zgody wskazują uregulowania zawarte w ustawie o zawodzie lekarza: art. 32 ust. 4 stanowiący, że w przypadku osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej zgodę wyraża przedstawiciel ustawowy tej osoby, jednak gdy osoba taka jest w stanie z rozeznaniem wypowiedzieć opinię w sprawie badania, konieczne jest uzyskanie jej zgody; art. 32 ust. 5 wprowadzający wymaganie uzyskania zgody osoby, która ukończyła 16 lat; art. 34 ust. 4 także wprowadzający wymaganie uzyskania zgody na zabieg operacyjny osoby, która ukończyła 16 lat. Przyjęcie, że zgoda pacjenta na zabieg operacyjny jest przejawem woli, podobnym do oświadczenia woli, oznacza, iż do tego przejawu woli znajdą odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące oświadczeń woli oraz czynności prawnych. W szczególności w grę będą wchodzić przepisy regulujące skutki złożenia wadliwego oświadczenia woli (art. 82 i n. KC) oraz przepisy regulujące formę czynności prawnych (art. 73 i n. KC). Wobec nieuregulowania w ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty skutków prawnych niezachowania pisemnej formy zgody pacjenta na zabieg operacyjny oraz na zastosowanie metody leczenia lub diagnostyki stwarzającej zwiększone ryzyko dla pacjenta, należy sięgnąć do art. 74 § 1 KC. Zgodnie z tym przepisem zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma tylko ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności, przy czym reguła powyższa nie znajduje zastosowania, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie w celu wywołania określonych skutków prawnych. Wyjątki od powyższej reguły przewidziane zostały w art. 74 § 2 KC. Jak już wskazywano, ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty nie określa sankcji niezachowania pisemnej formy wyrażenia przez pacjenta (lub inne osoby upoważnione do wyrażenia takiej zgody - por. art. 32 ust. 2-A oraz ust. 6 oraz art. 34 ust. 5). Sięgnięcie zaś do przepisów KC prowadzi do wniosku, że niezachowanie formy pisemnej pociąga za sobą jedynie ograniczenia dowodowe w toczącym się procesie, nie eliminując skutków prawnych samej zgody. Jako trafne należy zatem ocenić stanowisko Sądu drugiej instancji, a zarzut naruszenia art. 34 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 i 7 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty za pozbawiony podstaw. Odwołanie się przez skarżącą do wypowiedzianego w doktrynie poglądu odmiennego, przyjmującego nieważność zgody wyrażonej w innej formie niż pisemna, jest niewystarczające. Warto przy tym zauważyć, że pogląd tej treści został sformułowany w doktrynie prawa karnego, a nie prawa cywilnego, a stosunki cywilnoprawne oraz karnoprawne znacznie się różnią.

Żródło:

System Informacji Prawnej LEGALIS Wydawnictwo C.H. Beck