Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Jednym z przejawów życia w państwie o ustroju demokratycznym jest przyznanie i zagwarantowanie obywatelom prawa do korzystania z przysługujących im praw wyborczych. Udział ogólnopolskich czy lokalnych plebiscytach powoduje, że głos każdego obywatela , jego potrzeby są lepiej słyszalne. Na straży tego uprawnienia stoi ustawodawca, który realizuje zasady powszechności, równości głosów, tajności, proporcjonalności i bezpośredniości wyborów oraz sankcjonuje przekroczenie wskazanych w przepisach karnych norm z prawem wyborczym związanych.

Kodeks wyborczy (Dz. U. z dnia 31 stycznia 2011 r., z późn. zm.) nazywany ordynacją wyborczą - określa zasady i tryb zgłaszania kandydatów, przeprowadzania oraz warunki ważności wyborów: do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Oprócz wielu postanowień dotyczących wyborów zawiera również normy kształtujące odpowiedzialność za popełnione wykroczenia oraz przestępstwa.

Do części wskazanych w Dziale IX przepisów karnych stosuje się przepisy o postępowaniu w sprawach o wykroczenia /np. prowadzenie agitacji wyborczej (art. 494, art. 498, art. 499), nieuprawnione umieszczanie plakatów i haseł wyborczych w związku z wyborami, nieusunięcie plakatów i haseł w terminie 30 dni od wyborów (art. 495), udzielanie w związku z wyborami korzyści jednemu komitetowi przez drugi w związku z wyborami (art. 503), kilkukrotne uczestnictwo w tych samych wyborach (art. 513) i in./, do innych przepisy kodeksu postępowania karnego, gdyż są uznawane za przestępstwa, za których popełnienie każdy - kto się ich dopuści - może usłyszeć prokuratorskie zarzuty.

Wśród przestępstw zawartych w kodeksie wyborczym wyróżnić można m.in. wskazane w art. 497. § 1 bezprawne zbieranie podpisów poprzez stosowanie form nacisków wobec osób popierających zgłoszenie listy kandydatów lub kandydata, które zagrożone jest karą grzywny od 1.000 do 10.000 złotych czy przekupstwo "przedwyborcze" - tj. udzielanie lub przyjmowanie korzyści majątkowej lub osobistej w zamian za zbieranie lub złożenie podpisu pod zgłoszeniem listy kandydatów lub kandydata, za popełnienie którego grozi grzywna od 10.000 do 50.000 zł (art. 497 § 3).

Naruszenie ciszy wyborczej, tj. bezprawne przekazywanie do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych sondaży wyrażone w art. 500 kw zagrożone jest karą grzywny od 500.000 do 1.000.000 złotych. Tak duża wysokość grożącej sankcji powoduje, że spraw tego typu w prokuraturach okręgu zielonogórskiego nie odnotowano.

Innym czynem zabronionym pod groźbą kary jest organizowanie w toku kampanii wyborczej gier losowych (loterii fantowych lub innego rodzaju gier losowych albo konkursów), w których wygranymi są nagrody pieniężne lub przedmioty o wartości wyższej niż wartość przedmiotów zwyczajowo używanych w celach reklamowych lub promocyjnych (art. 501). Takie działanie podlega grzywnie od 5.000 do 50.000 złotych.

Kodeks wyborczy penalizuje podawanie oraz dostarczanie alkoholu w ramach kampanii wyborczej. Norma wyrażona w art. 502 głosi, że za podawanie lub dostarczanie, w związku z wyborami, w ramach prowadzonej agitacji wyborczej, wyrobów alkoholowych nieodpłatnie lub po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, grozi grzywna od 5.000 do 50.000 złotych.

Warto zwrócić uwagę, że przepis ten "milczy" na temat działania w celu wywarcia wpływu na głosujących - "milczy" na temat żądania oddania głosu w odpowiedni sposób. Przestępstwo przekupstwa i oszustwa wyborczego określone są natomiast w art. 250a kodeksu karnego.

Inne przestępstwa spenalizowane w kodeksie wyborczym to: zakaz organizowania zbiórek publicznych na cele kampanii wyborczej (art. 504), naruszenie niektórych zasad dotyczących finansowania kampanii wyborczej (art. 506), naruszenie zakazu przekazywania komitetowi wyborczemu lub przyjmowanie w jego imieniu wartości niepieniężnych (art. 507), nieprzekazanie nadwyżki środków finansowych (art. 508), niesporządzenie sprawozdania finansowego (art. 509), utrudnianie sporządzania opinii lub raportu (art. 510), dokonywanie wydatków na kampanię wyborczą z przekroczeniem limitów określonych w art. 136 k.wyb (art. 514).

Kodeks wyborczy to nie jedyny akt prawny, który reguluje kwestie związane z naruszeniem procedur wyborczych i referendalnych. Ustawodawca bowiem w kodeksie karnym wyodrębnił rozdział (XXXI) poświęcony przestępstwom przeciwko wyborom i referendum. Znajdziemy tu m.in. przepis (art. 248 k.k.) traktujący o naruszeniu norm związanych z procedurą przeprowadzania wyborów do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do Parlamentu Europejskiego, wyborami organów samorządu terytorialnego lub referendum, czy art. 251 - penalizujący naruszenie jednej z podstawowym zasad przeprowadzania wyborów - tzn. tajności głosowania. Zgodnie z tym przepisem, kto naruszając przepisy o tajności głosowania, wbrew woli głosującego zapoznaje się z treścią jego głosu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Jednym z przejawów wolności w demokratycznym państwie prawa jest gwarancja przeprowadzenia wolnych od nacisków wyborów i referendum. Naruszenie przebiegu tych dwóch sposobów wyrażenia aprobaty dla działalności danego kandydata spenalizowane jest w art. 249, czy art. 250 kodeksu karnego. Zgodnie z art. 249 kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem przeszkadza odbyciu zgromadzenia poprzedzającego głosowanie, swobodnemu wykonywaniu prawa do kandydowania lub głosowania, głosowaniu lub obliczaniu głosów, sporządzaniu protokołów lub innych dokumentów wyborczych albo referendalnych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Art. 250 penalizuje natomiast naruszenie swobody głosowania innej osoby. Istnieje, uzasadnione w społeczeństwie, przekonanie, że zabronione jest wywieranie wpływ na sposób głosowania osoby uprawnionej albo zmuszanie do głosowania lub powstrzymuje od głosowania poprzez stosowanie przemocy, groźby bezprawnej lub przez nadużycie stosunku zależności. Takie działanie podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.


Przestępstwa wyborcze w okręgu zielonogórskim w ubiegłych latach

Najbardziej "popularne" przestępstwa prawa wyborczego odnotowane w okręgu zielonogórskim dotyczą przekupstwa i oszustwa wyborczego - tj. czynów określonych w art. 250a k.k. Wyróżnia się w tym przypadku stronę czynną i bierna przestępstwa. Bezprawnie działa więc zarówno osoba udzielająca korzyści majątkowej lub osobistej osobie uprawnionej do głosowania, aby skłonić ją do głosowania w określony sposób lub za głosowanie w określony sposób - za co karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (art. 250 § 2 k.k.), jak i osoba żądająca takiej korzyści lub ją przyjmuje (art. 250 § 1 k.k.). W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

O tym, jak daleko rozumieją "wolność" w dysponowaniu swoim głosem niektórzy obywatele przekonali się nowosolscy prokuratorzy. W czerwcu 2010 r. w Krakowie, za pośrednictwem aukcji internetowej, 30-letni wówczas mężczyzna oferował do sprzedaży dwa głosy wyborcze za kwotę co najmniej 50zł w wyborach prezydenckich, które miały odbyć się w lipcu 2010 r.

Mężczyzna przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 250a § 1 k.k. i złożył wniosek o dobrowolne poddanie się ustalonej z prokuratorem karze 6 miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na 2 lata.

W Prokuraturze Rejonowej w Żarach prowadzono postępowanie w sprawie udzielanie w dniu 21 listopada 2010 r. w Żarach korzyści majątkowych co najmniej 40 osobom uprawnionym do głosowania po 20 zł dla każdego, skłaniając ich do głosowania na kandydata Rady Miasta Żary. Prokurator skierował do sądu akt oskarżenia wobec 12 osób. Wszystkie przyznały się do winy i zostały przez sąd skazane.

Na terenie kognicji Prokuratury Rejonowej w Krośnie Odrzańskim natomiast, prowadzono kilka postępowań zakończonych skierowaniem do sądu aktów oskarżenia dot. przyjęcia i udzielania korzyści materialnej w postaci butelki nalewki wartości ok. 6zł w zamian za oddanie głosu w wyborach lokalnych.

Specyfika spraw dotyczących przestępstw przeciwko wyborom i referendum związana jest przede wszystkim z ich szczególnym przedmiotem.

Okres wyborczej gorączki to czas kiedy uwaga opinii publicznej, służb porządkowych, służb ścigania zwrócona jest w kierunku lokali wyborczych i najbliższego otoczenia. Ten czas to okres poświęcony trosce o realizację fundamentalnych zasad ustroju demokratycznego, ale także czas, kiedy szczególna uwagę należy zwrócić na zagwarantowanie bezpieczeństwa głosującym. To rola zarówno prokuratury, Policji i innych organów ścigania, ale także obywateli, których moralnym obowiązkiem jest wspieranie i kształtowanie właściwych postaw, zwłaszcza w tym szczególnym dniu jakim jest dzień wyborów - święto demokracji.


Agata PAWŁOWSKA


Stan prawny na dzień: 08.11.2014 r.