Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

W rozumieniu prawa karnego, kradzież to zabór cudzej rzeczy ruchomej w celu przywłaszczenia. Istotą zaboru jest wyjęcie cudzej rzeczy ruchomej spod władztwa osoby uprawnionej do niepodzielnego władania, czyli swobodnego dysponowania tą rzeczą.

Rzecz ruchoma to każdy przedmiot o właściwości materialnej, który daje się przeliczyć na pieniądze.

Rzecz ruchoma ma jeszcze te właściwość, że można ja przenosić z miejsca na miejsce. Do rzeczy ruchomych zaliczane są także pieniądze i papiery wartościowe. Przedmiotem kradzieży w rozumieniu kodeksu karnego nie mogą więc być nieruchomości, np. pole, dom, staw czy las. Jeżeli jednak określony przedmiot może zostać od nieruchomości odłączony, to jego zabór w celu przywłaszczenia stanowi kradzież. Można zatem ukraść drzewo z lasu, okno po wymontowaniu, ziemniaki z pola czy ryby ze stawu.

W rozumieniu prawa karnego, przedmiotem kradzieży są także zwierzęta, chociaż w rozumieniu ustawy o ochronie zwierząt nie można przypisywać im właściwości rzeczy.

Nie można ukraść przedmiotów dobrowolnie porzuconych, albowiem takie porzucenie stanowi sposób wyzbycia się prawa własności. Chwilowe pozostawienie bez dozoru rzeczy nie jest jednak jej porzuceniem. Nie jest też porzuceniem rzeczy jej zapomnienie, np. w przedziale w pociągu czy w sklepie. Także rzecz ukryta przez właściciela w określonym miejscu, np. zakopana w ogrodzie w celu zabezpieczenia przed dostępem obcych osób, nie jest mieniem porzuconym.

Obowiązujące aktualnie przepisy uznają za kradzież uzyskanie bez zgody uprawnionej cudzego programu komputerowego, czyli zapisanego w stosownym języku programowania algorytmu połączonego z określonymi danymi, jeżeli tylko następuje to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej [art. 278 § 2 KK]. Uzyskanie może polegać na skopiowaniu tego programu albo na zabraniu nośnika informacji z zawartością cudzego programu. W doktrynie prawa karnego dostrzega się jednak, że kradzież programu komputerowego różni się od klasycznej kradzieży rzeczy ruchomej "przedmiotem czynności wykonawczej, określeniem czynności sprawczej, a także tym, że sprawca zawsze działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej" [por. M. Kulik, /w/ Komentarz do art. 278 kodeksu karnego, LEX 2014]

Kradzieżą jest także bezprawne pobieranie energii [elektrycznej, cieplnej] oraz karty bankomatowej.

Należy przy tym pamiętać, że rzeczy mogące być przedmiotem czynności wykonawczej kradzieży muszą mieć wartość majątkową, czyli wartość wyrażalną w pieniądzu. Z tego powodu np. zalegalizowana tablica rejestracyjna nie może być przedmiotem przestępstw przeciwko mieniu. Także dowód osobisty, dowód rejestracyjny, prawo jazdy, legitymacja osoby niepełnosprawnej, nie mają wartości materialnej, a tym samym nie mogą być przedmiotem kradzieży w rozumieniu kodeksu karnego. Odpowiedzialność za ich zabór czy zniszczenie przewidują inne przepisy.

Zwłoki ludzkie oraz ich części nie są z przyczyn zasadniczych uznawane za rzeczy. Ich bezprawny zabór nie jest uważany za kradzież. W zależności od okoliczności, sprawca może odpowiadać np. za ich znieważenie.

Kradzież zaliczana jest do tzw. przestępstw kierunkowych. Sprawca musi więc działać w ściśle określonym celu. Tym celem jest przywłaszczenie rzeczy cudzej, czyli postępowanie z nią tak, jakby było się jej właścicielem. Zasady odpowiedzialności za kradzież wymagają ponadto ustalenia, że sprawca miał świadomość faktu, że zabiera rzecz cudzą. Należy przy tym mieć na uwadze, że chwilowy brak pieczy właściciela nad rzeczą, np. zostawienie jej na krótki czas wskutek zapomnienia, nie może być traktowany jako wyzbycie się własności, pozwalające na uniewinnienie oskarżonego od zarzutu kradzieży.

Warto jednak przy tym podkreślić, że wartość mienia będącego przedmiotem zaboru stanowi kategorię obiektywną i tym samym stosunek do niej pokrzywdzonego nie decyduje o realizacji znamion określonego typu czynu zabronionego. Może mieć on natomiast znaczenie dla oceny społecznej szkodliwości, czyli karygodności czynu. Zagadnienie to w praktyce pojawia się np. w sytuacjach, gdy sprawca kradzieży portfela z zawartością twierdzi, że nie spodziewał się znalezienia w nim określonej kwoty pieniędzy.

Jeżeli rzecz stanowi współwłasność dwu lub więcej osób, to zadysponowanie nią przez jednego z nich bez zgody pozostałych jest kradzieżą. Kradzieżą jest też zabranie rzeczy cudzej po to, żeby ją przekazać do dyspozycji innej osoby czy np. zniszczyć. Do przypisania odpowiedzialności za kradzież nie jest tym samym konieczne ustalenie, że sprawca kierował się zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej dla siebie lub kogoś innego. Mienie stanowiące małżeńską współwłasność majątkową może być przedmiotem przywłaszczenia lub kradzieży, jeżeli zadysponowanie nim nastąpiło bez zgody współmałżonka. Należy jednak pamiętać, że kradzież dokonana na szkodę osoby najbliższej, podlega ściganiu tylko na wniosek pokrzywdzonego.

Jeżeli ktoś znajduje się legalnie w posiadaniu mienia stanowiącego cudzą własność, a następnie mienie to sobie przywłaszcza, np. sprzedając je, dopuszcza się nie kradzieży ale przywłaszczenia, które stanowi odrębne od kradzieży przestępstwo. Jednak zabierając mienie pracodawcy i postępując z nim, jak ze swoim, pracownik dopuszcza się kradzieży.

Odpowiedzialność karna za kradzież w istotnym stopniu uwarunkowana jest wartością skradzionego mienia. W przypadku, gdy wartość ta nie przekracza kwoty &188; najniższego miesięcznego wynagrodzenia czyn stanowi wykroczenie i podlega ściganiu w trycie postępowania w sprawach o wykroczenia. W takiej sytuacji sprawcy grozi kara aresztu od 5 do 30 dni, kara ograniczenia wolności 1 miesiąca, względnie grzywna od 20 do 5 tys. złotych. Oskarżycielem w sprawach tego rodzaju z zasady jest Policja.

W przypadku kradzieży mienia o wartości przekraczającej 1/4 najniższego miesięcznego wynagrodzenia sprawca dopuszcza się kradzieży w formie występku. Czyn tego rodzaju w postaci podstawowej zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat [art.278. § 1 kk].

Jeżeli jednak okoliczności czynu nie są szczególnie rażące można i przyjąć, że stanowi on wypadek mniejszej wagi sprawcy grozi kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku [art. 278 § 3 kk]. W nauce prawa karnego oraz orzecznictwie sądów ukształtował się pogląd, że za przyjęciem wypadku mniejszej wagi, a tym samym łagodniejszym potraktowaniem oskarżonego, mogą w konkretnej sytuacji przemawiać takie okoliczności, jak: zachowanie się i sposób działania, użyte środki, charakter i rozmiar szkody wyrządzonej lub grożącej dobru chronionemu prawem, czas, miejsce i inne okoliczności popełnienia czynu oraz odczucie szkody przez pokrzywdzonego. Dla elementów strony podmiotowej istotne są: stopień zawinienia oraz motywy i cel działania sprawcy.

Dobrowolne naprawienie szkody w całości przez zwrócenie rzeczy pokrzywdzonemu lub wypłacenie odszkodowania umożliwia jednak sądowi zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienie od jej wymierzenia [art. 295. § 1 kk]. W przypadku natomiast dokonania kradzieży mienia znacznej wartości lub kradzieży dobra o szczególnym znaczeniu dla kultury należy się liczyć z możliwością orzeczenia przez sąd kary do 10 lat pozbawienia wolności [art.294 § 1 i 2 kk].

Szczególne [kwalifikowane] postacie kradzieży to włamanie, rozbój, kradzież rozbójnicza i wymuszenie. Zasługują one jednak na osobne omówienie.

Jan WOJTASIK

Ostatnia aktualizacja:
-2015.09.21