Prokuratura Okręgowa w Zielonej Górze

Pojęcia "optogram" raczej nie uda się odszukać w żadnej ze współczesnych polskich encyklopedii. Słowa o podobnym rdzeniu to optofon i optotypy. Pierwsze oznacza przyrząd do akustycznego odczytywania pisma dla niewidomych, drugie zaś to popularne w gabinecie okulistycznym tablice do badania ostrości wzroku.

Jak podawał w swoim Słowniku nieoceniony mistrz Władysław Kopaliński, "optikos" po grecku oznacza tyle, co "wzrokowy", a "optos" - "widzialny" [patrz: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, W-wa 1970 s.538]. To nieco przydługie wprowadzenie nie jest oczywiście przypadkowe. 

Zgodnie z teorią powstałą w II połowie XIX., "optogram" to zapis ostatniego widoku spostrzeżonego przez ofiarę zbrodni. Obraz taki miałby powstawać w sposób analogiczny do obrazu fotograficznego przez wywołanie i utrwalenie na siatkówce oka. Tomasz Konopka w niezwykle ciekawej, a poświęconej błędnym teoriom w nauce medycyny sądowej, publikacji podaje, że autorem pomysłu był francuski lekarz prowincjonalny nazwiskiem Bourion, który w 1869 roku poddał obróbce chemicznej siatkówkę oka zamordowanej kobiety. Bourion dopatrywał się w swym optogramie obrazu ramienia wzniesionego jakby do ciosu i psa stającego w obronie osoby atakowanej [por. T. Konopka, Błędne drogi medycyny sądowej, Archiwum Medycyny Sądowej i Kryminologii, Rok 2008 nr 2-3]. 

W polskiej literaturze medyczno-sądowej krytycznie o przydatności optogramów do rozpoznawania twarzy mordercy pisał już w 1925r. Leon Wachholz w kontekście wnioskowania z wyrazu twarzy denata o ostatnich chwilach jego życia [patrz: L. Wachholz, Medycyna sądowa na podstawie ustaw obowiązujących na ziemiach polskich, Wyd. III, Gebethnera i Wolffa, Warszawa-Kraków-Lublin-Łódź-Poznań-Wilno-Zakopane 1925 s. 28]. Wzmianka o metodzie pojawia się zresztą tylko w przypisie, którego konkluzję można sprowadzić do stwierdzenia, że do powstania optogramu potrzeba silnego światła i ustawienia oka przez dłuższy czas na przedmiot obserwacji, co w praktyce po prostu się nie zdarza.

Profesor Uniwersytetu Poznańskiego Józef Bossowski w roku 1924 uznał za "niezwykle interesujący" problem, czy "czy fotografując siatkówkę oka trupa można uzyskać zdjęcie zabójcy, którego obraz był ostatnim wrażeniem wzrokowym zabitego". Przytoczył zwolenników omawianej metody badawczej oraz poglądy sceptyczne i ostatecznie doszedł do wniosku o jej generalnej nieprzydatności, zwłaszcza w sytuacji pozbawienia człowieka życia podczas snu, w ciemnościach czy od tyłu [ za: Z. Uniszewski, Przeszukanie. Problematyka kryminalistyczna, Wyd. NERITON, W-wa 2000 s. 212].

Jakkolwiek teoria "optogramu" zainspirowała dramatopisarzy, nie wytrzymała próby czasu w medycynie sądowej. Nie potwierdziły jej też brutalne eksperymenty na zwierzętach. Dyskwalifikacja wartości naukowej optogramu nie wyeliminowała go jednak całkowicie ze społecznej świadomości. T. Konopka natknął się w aktach sprawy pewnego zabójstwa, na pismo rodziny zmarłego, wnioskujące o odtworzenie wizerunku sprawcy przez zbadanie oka ofiary. Jak pisze, pismo adresowane do Prokuratury, pozostało bez odpowiedzi. 

Czytelnikom bliżej zainteresowanym losami optogramu i innych niepotwierdzonych teorii, w tym postrzału wodnego czy toksyczności tłuczonego szkła, wypadnie rekomendować publikację T. Konopki. W wersji internetowej jest ona dostępna także ze strony internetowej Prokuratury Okręgowej w Zielonej Górze w dziale Lektury elektroniczne lub bezpośrednio na stronie AMSiK pod adresem http://www.amsik.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=535&Itemid=192 .

W poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, kim jest sprawca zabójstwa - obraz zwłok i obraz miejsca ich znalezienia mogą dostarczyć wielu wartościowych informacji. Współcześnie informacje te wykorzystywane są z dużym powodzeniem przy budowie profilu psychologicznego nieznanego sprawcy. Ciągle jednak nie ma i chyba nigdy nie będzie metody prostego rozpoznania twarzy zbrodniarza na podstawie zapisu utrwalonego na siatkówce oka ofiary.  [j.w.]

Poprzednia aktualizacja:

2009.06.01

Ostatnia aktualizacja:
2009.09.02