Ciekawie... nie tylko o prawie

Dział redagowany przez prokuratora Jana Wojtasika

zapoznaj się z zasadami dot. [ cytowania strony ]

Broń palna - odpowiedzialność za nielegalne posiadanie
Definicja broni palnej uległa w ostatnich latach bardzo znamiennemu poszerzeniu. To efekt konstruowania coraz to nowych systemów rażenia. To także efekt wielu zdarzeń z użyciem broni gazowej. W rozumieniu prawa, broń palna to niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężających gazów, powstałych wskutek spalania materiału miotającego jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy albo elementu ją zastępującego, a przez to do rażenia celów na odległość [art.7 ustawy z dnia 21 maja 1999r. o broni i amunicji, Dz.U. nr 33 poz. 549 z późn. zm.].więcej»
Broń palna, a policja
Statystyki alarmują. Tylko w USA w ciągu 9 lat od kul policjantów zginęło 3 000 przypadkowych osób. W Niemczech w kierunku celu, jakim jest człowiek średnio każdego dnia oddaje się 5 strzałów z broni policyjnej. W Polsce, wg ocen specjalistów obserwuje się tendencję niejako odwrotną więcej»
Burking
Jest rodzajem uduszenia gwałtownego. Polega na celowym połączeniu dwóch niezależnych mechanizmów odcięcia dopływu powietrza do płuc. Pierwszy to zatkanie otworów oddechowych człowieka przy pomocy ręki. Drugi to uciskanie swoim ciężarem przez sprawcę ciała innej osoby na wysokości klatki piersiowej. Ten rodzaj uduszenia gwałtownego możliwy jest tylko w przypadku działania zbrodniczego. więcej»
Centracja, a więc zawsze tylko moja racja
Dobre mniemanie o sobie, swoich walorach fizycznych i zaletach umysłowych jest jednym z podstawowych warunków dobrego samopoczucia, a nawet higieny zdrowia psychicznego. Naukowcy uważają nawet, że w procesy rządzące naszymi stanami psychicznymi wpisane są mechanizmy takiego przetwarzania wszelkich informacji, które podświadomie zapewniają pozytywny obraz samego siebie.więcej»
Ciemna liczba przestępczości
Na całym świecie statystyka jest podstawowym, chociaż oczywiście nie jedynym, miernikiem oceny zagrożenia przestępczością. Słusznie podkreśla się przy tym, że z wielu powodów nie jest to miernik doskonały i korzystać z niego należy ostrożnie oraz umiejętnie. Z drugiej strony jednak, krytyczne podejście do wszelkich statystyk nie podważa sensu posługiwania się metodami statystycznymi jako narzędziem ilustrującym pewne procesy społeczne i porządkującym konkretną rzeczywistość. Przede wszystkim dlatego, że dla wielu obszarów życia społecznego lepszych mierników dotychczas nie wymyślono.więcej»
Ciężar dowodu winy
Kto zarzuca przestępstwo, powinien to wykazać dowodami zebranymi z zachowaniem właściwych standardów. Za czasów przesławnego prawodawcy Hamburabiego, kto zarzucił innemu człowiekowi przestępstwo, a nie umiał tego udowodnić, karany był karą, jaka groziła pomówionemu za czyn, o który go pomówiono.więcej»
Cudzoziemiec w prawie karnym
Cudzoziemiec, to każda osoba, która nie posiada polskiego obywatelstwa, bez względu na narodowość czy przynależność do grupy etnicznej. Nie jest cudzoziemcem obywatel polski, który nabył obywatelstwo państwa obcego, lecz nie utracił obywatelstwa polskiego. Cudzoziemcy - sprawcy czynów karalnych, w tym przestępstw i wykroczeń popełnionych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlegają prawu polskiemu. więcej»
Cyklofrenia, czyli psychoza maniakalno-depresyjna
Kiedyś w Polsce znana była pod nazwą psychozy szałowo-posępniczej. Współczesna psychiatria częściej posługuje się terminami choroba afektywna czy dokładniej zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Nauka nie dostarczyła dotychczas przekonującego wyjaśnienia przyczyn tych bogatych w spektakularne objawy zaburzeń. Generalnie przeważają poglądy o istotnym znaczeniu czynników dziedzicznych.więcej»
Czynności operacyjno-rozpoznawcze
Fakty konieczne dla skutecznego zwalczania przestępczości i innych patologii społecznych można poznawać różnymi metodami. Prokurator decydując się na wniesienie aktu oskarżenia czy sąd, który ma wyrokować o winie bądź niewinności oskarżonego muszą w swoich rozstrzygnięciach kierować się tylko takimi ustaleniami, które mają oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym wg zasad określonych w kodeksie postępowania karnego. Mówiąc inaczej, nie wystarczy wiedzieć i oskarżać czy skazywać - trzeba to jeszcze udowodnić. Prokurator może więc uzasadniać oskarżenie tylko takimi środkami dowodowymi, jakie znajdują się katalogu rozdziału pt. "Dowody" i uzyskanymi w sposób wskazany przez przepisy kpk.więcej»
Depresja jako problem śledztwa
Klasyczna psychiatra wyróżniała dwie postacie tej coraz bardziej powszechnie występującej choroby. Podstawą różnicowania był czynnik etiologiczny, czyli przyczyna zaburzeń życia psychicznego człowieka. Jeżeli była znana, a dokładniej, jeżeli udało się ją powiązać z jakimś przykrym zdarzeniem lub sytuacją, w której znalazła się jednostka - rozpoznawano depresję reaktywną. Jeżeli natomiast wystąpienia choroby nie tłumaczyła żaden dostrzegalny powód - mówiono o depresji endogennej, czyli samoistnej. więcej»
Dozór Policji
Podobnie, jak inne środki zapobiegawcze, można go stosować w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego, ciężkiego przestępstwa i tylko wówczas, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił zarzucane mu przestępstwo.więcej»
Dyskrecjonalność władzy sędziego, prokuratora, policjanta czy swobodna ocena dowodów?
Nie jest łatwo dokonać zróżnicowania pomiędzy zakresem i znaczeniem tych pojęć. Być może śladem Słownika języka polskiego należałoby uznać, że dyskrecjonalna władza to po prostu sfera działania, w której organ państwowy może rozstrzygać według swojego przekonania, w granicach tzw. swobodnego uznania. W rzeczywistości jednak zasada swobodnego uznania w rozumieniu kodeksu postępowania karnego odnosi się do oceny materiału dowodowego. więcej»
Efekt broni
Wbrew prawdopodobnym oczekiwaniom, terminu tego nie należy już kojarzyć wyłącznie z fizykochemicznymi czy biologicznymi następstwami użycia jakiejkolwiek broni. Pojęcie "efekt broni" od pewnego czasu robi bowiem karierę w psychologii i to co najmniej w trojakim znaczeniu: przy badaniach dotyczących mechanizmów podejmowania decyzji, przy badaniach przyczyn i przejawów zachowań agresywnych oraz przy wyjaśnianiu motywacji czynów przestępczych. więcej»
Ekshumacja
Zasady przeprowadzania sekcji zwłok ekshumowanych podlegają co do istoty tym samym regułom, jakie obowiązują podczas klasycznej sekcji zwłok. Kodeks postępowania karnego obydwie te czynności nieprzypadkowo określa jako: "oględziny i otwarcie zwłok" albo "oględziny lub otwarcie zwłok".więcej»
Ekspert, biegły, znawca...
Biblijny Król Salomon wydawał wyroki bez pomocy ekspertów. Wystarczył mu sprawny umysł i genialna znajomość ludzkiej psychiki. Czy w dzisiejszym świecie zaawansowanych technologii, mnogości skomplikowanych urządzeń technicznych, wzrostu liczby ludności, zależności jednostki od różnych formalnych i nieformalnych struktur społecznych, a przede wszystkim galopującego rozwoju wiedzy naukowej o tych zjawiskach, byłby w stanie równie sprawnie wydawać wyroki, których mówi się, że mają walor salomonowych. Zapewne w niektórych przypadkach tak. W ogromnej większości zapewne nie byłoby to jednak możliwe. Współczesny wymiar sprawiedliwości na całym świecie z pomocy ekspertów korzysta obficie.więcej»
Eksperyment procesowo - kryminalistyczny
Kiedyś był uważany za szczególną formę oględzin miejsca zdarzenia. Później w literaturze kryminalistycznej zaczęto przypisywać mu walory czynności technicznej pozwalającej na bliższe poznanie zjawisk, które nie końca dawały się zrozumieć. W kolejnym etapie przyznano eksperymentowi cechy samoistnej, chociaż pozakodeksowej, czynności procesowej spełniającej wszelkie kryteria dowodowe. Ostatecznie, w końcu lat 60-tych minionego wieku eksperyment doczekał się regulacji normatywnej w ustawie karnej procesowej [KPK] i w formie niemal nie zmienionej pozostał w niej do dnia dzisiejszego [art.211kpk].więcej»
Entomologia sądowa
Jest dziedziną biologii kryminalnej, która wiedzę przyrodniczą o owadach wykorzystuje dla potrzeb ścigania przestępstw i wymiaru sprawiedliwości. Sama nazwa - jak w wielu innych charakterystycznych dla kryminalistyki dyscyplinach - wywodzi się z języka greckiego, gdzie słowo "entomon" oznacza insekt, owad, a "logos" - wiedzę czy naukę. Tendencja do pojawiania się tzw. nekrofagów, przede wszystkim owadów na zwłokach tuż po śmierci dostrzegana była od pradziejów. Niekiedy, jak w przypadku słynnej Reduty Ordona autorstwa Adama Mickiewicza wiedza ta otrzymała nawet formę artystyczną w postaci rymu "A w szaniec nieprzyjaciół kupa, Już lazła, jak robactwo na świeżego trupa".Tradycyjnie, wiedza dostarczana przez entomologów sądowych służyła przede wszystkim ustalaniu czasu zgonu ludzi, których zwłoki znajdowano w różnych naturalnych środowiskach. Niekiedy też wiedza ta okazywała się przydatna do ustalenia, że miejsce znalezienia zwłok nie było miejscem zgonu, a pierwotnym miejscem ich przebywania musiało być inne środowisko. Jakkolwiek pierwsze zapisy mówiące o wykorzystaniu entomologii w sprawach o zabójstwo dotyczą wieku XIII i pochodzą z Chin, dopiero w ostatnich latach pojawia się coraz więcej doniesień naukowych i opracowań kazuistycznych wskazujących, że odpowiednio ukierunkowane badania owadów znalezionych na zwłokach lub w ich pobliżu może przyczynić się także do ustalenia przyczyny zgonu ofiary, a nawet identyfikacji zwłok. Ustalenie czasu zgonu w konkretnym przypadku, z uwagi na niedoskonałość współcześnie dostępnych metod, zawsze powinno uwzględniać możliwie wiele informacji pochodzących z różnych źródeł: od zeznań świadków dostarczających wiedzy o dacie ostatniego spotkania ofiary, po dane medyczno-sądowe uzyskane podczas oględzin miejsca znalezienia zwłok, badania reakcji interletarnych czy klasyczne ustalenia sekcyjne. Ważne źródła wiedzy to wszelkiego rodzaju dokumenty znalezione przy zwłokach, dane na nośnikach elektronicznych czy w końcu wnioski z ekspertyzy entomologicznej. Istota tej ostatniej sprowadza się do zbadania zależności pomiędzy czasem zgonu, a dokładniej znalezieniem się zwłok w określonym środowisku a stopniem rozwoju różnego rodzaju owadów żerujących na zwłokach w momencie ich znalezienia. Złożoność wiedzy o zjawisku nie pozwala na szczegółowe przedstawienie tych zależności w ramach tej publikacji. Nie jest to zresztą potrzebne. Wystarczy wiedzieć, że pierwsze owady pojawiają na zwłokach przebywających w naturalnym środowisku przyrodniczym już kilka minut poi zgonie, niekiedy nawet podczas konania. Co ciekawe, poszczególne gatunki rozpoczynają żerowanie i znoszenie jaj na różnych etapach pośmiertnych przeobrażeń zwłok. Eksperci mówią zazwyczaj o sześciu do ośmiu falach "ekspansji". W każdej z faz takim ciałem "posilają się" nieco inne grupy owadów. W pierwszej fazie, czyli tuż po śmierci mogą to być np. mrówki, osy czy chrząszcze biegacze. Ważne znaczenie ma tu zwłaszcza pojawienie się much mięsnych tzw. Calliphora, w tym plujki pospolitej Calliphora vicina. Przedstawiciele tych właśnie gatunków już w ciągu kilku godzin od śmierci składają jaja w ranach, okolicach twarzy, zwłaszcza w naturalnych otworach ciała. Na kolejnych etapach rozkładu gnilnego, np. podczas tworzenia się gazów gnilnych czy przeobrażeń biochemicznych, aż do etapu mumifikacji sukcesywnie pojawiają się inne rodzaje much czy innych jeszcze owadów i rozpoczynają żerowanie oraz własne cykle rozwojowe. A ponieważ długość rozwoju poszczególnych stadiów jest entomologom dokładnie znana, ujawnione na zwłokach larwy mogą służyć jako stosunkowo precyzyjny zegar biologiczny. Z zasady specyfika śladów entomologicznych wymaga przywołania do udziału w oględzinach i zabezpieczeniu do dalszych badań odpowiedniego materiału przez biegłego entomologa sądowego. W typowej sytuacji połowa odnalezionego materiału jest uśmiercana przez zamrożenie, a druga pozostaje przy życiu. Całość transportowana jest do laboratorium. Tam żywe larwy karmione są wieprzowiną, aż nastąpi ich przeobrażenie do postaci owada dorosłego. Na podstawie w pełni ukształtowanych okazów można łatwo ustalić konkretny gatunek. Niekiedy, gdy wymaga tego sytuacja, eksperci dla ustalenia gatunków zabezpieczonych owadów posługują się obecnie metodami profilowania genetycznego. Do opisania tej metody powstał nawet specjalny termin - metkowanie genetyczne "DNA barcoding". Pozwala ona na stosunkowo precyzyjne ustalenie daty, a niekiedy i miejsca zgonu, poprzez gatunkową identyfikację różnych stadiów rozwojowych owadów nekrofagicznych [patrz: W. Bogdanowicz, Muchy i paskowe kody - w rozmowie z U. Rogallą /w/ Genetyka i Prawo z 2009 r. Nr 4].Na koniec pozostają ekspertom jeszcze żmudne wyliczenia, które muszą uwzględniać nie tylko gatunek owadów i stadia ich rozwoju, ale też temperaturę dobową i szereg innych koniecznych czynników. Ekspertyza entomologiczna, której podstawowym celem jest ustalenie czasu zgonu w polskiej praktyce śledczej przeprowadzana jest wyjątkowo rzadko [por. M. Żołna, Entomoskopia - owady w służbie wymiaru sprawiedliwości, http://www.edukacjaprawnicza.pl/index.php?mod=m_artykuly&cid=129&id=703]. Tymczasem w naszej szerokości geograficznej omawiane tu badania mogą w istotnym stopniu zwiększyć efektywność śledztwa już na bardzo ważnym wczesnym jego etapie. Wspominał o tym już Józef Gurgul latach 70-tych ubiegłego wieku [por. J. Gurgul, Śledztwa w sprawach o zabójstwa, Wyd. MSW, W-wa 1977 s. 116]. W przygotowanej niedawno dla celów dydaktycznych prezentacji, Szymon Konwerski i Anna Mądra za główne problemy ekspertyzy entomologicznej uznali: brak świadomości o możliwości wykorzystania śladów entomologicznych w śledztwie, traktowanie owadów ujawnionych w trakcie oględzin zwłok jako nieistotnych dla dalszego postępowania, usuwanie owadów stwierdzonych w trakcie sekcji zwłok, brak przygotowania do ujawniania, zbierania i zabezpieczania śladów entomologicznych, fragmentaryczność i niereprezentatywność zebranych śladów entomologicznych oraz ich nieodpowiednie zabezpieczenie. Ich zdaniem efektywność metody mogłaby zostać podniesiona pod warunkiem: każdorazowego zebrania reprezentatywnej próby śladów entomologicznych, zabezpieczenie ich w 75% alkoholu lub przez zamrożenie, wykonania dużej liczby zdjęć w największej rozdzielczości, co może pozwolić na stwierdzenie i oznaczenie owadów na zwłokach, pod zwłokami lub w ich pobliżu i to nawet wówczas, jeśli nie zostały zebrane i zabezpieczone, a także pomiaru temperatury dokonane w miejscu ujawnienia zwłok [por. S. Konwerski i A. Mądra, Zastosowanie metod entomologii w kryminalistyce, Poznań, sierpień 2012]. W ostatnich latach przypadki praktycznego wykorzystania metody opisały m.in. Elżbieta Kaczorowska, Dorota Pieśniak i Zofia Szczerkowska. W artykule pt. Wykorzystanie metod entomologicznych w próbach określenia daty zgonu, opublikowanym w AMSiK nr 2 z 2004r. scharakteryzowały one trzy przypadki opiniowania tymi metodami czasu zgonu zwłok znalezionych w różnych odstępach czasowych od momentu śmierci. Okazało się, że we wszystkich z opisanych zdarzeń późniejsze ustalenia śledztwa potwierdziły wnioski ekspertów. Zdaje się to przemawiać za przypisaniem metodzie entomologicznej wysokiego poziomu wartości badawczej, a w ślad za tym i wiarygodności w poszczególnych sprawach.Przekonanie to dało asumpt do poszerzenia tematyki szkoleń zawodowych prokuratorów o zagadnienia entomologii sądowej. Zajęcia o możliwościach i ograniczeniach tej dyscypliny naukowej przeprowadziła KSSiP w 2012 r. m.in. w Dębem i Karpaczu w ramach szkolenia systemowego z zakresu biologii sądowej. Osobne zajęcia z udziałem specjalistów entomologii zorganizowała w sierpniu 2012 r. Prokuratura Apelacyjna w Poznaniu. Do wszystkich jednostek organizacyjnych tej apelacji skierowano też odpowiednie zalecenia metodyczne z zaleceniem każdorazowego rozważenia "możliwości skorzystania na szerszą skalę z tej metody ustalenia czasu zgonu ofiary, zwłaszcza przy znalezieniu zwłok w stanie rozkładu". Jak zaznaczono to wcześniej, ustalanie czasu zgonu nie jest jedynym sposobem wykorzystania wiedzy entomologicznej w śledztwach. W ostatnich latach pojawiły się informacje o możliwościach ustalenia śmierci ofiary na podstawie analizy obecności substancji toksycznych w tkankach nekrofagicznych owadów oraz wiedzy o wpływie toksyn na rozwój owadów. Inny kierunek polega na próbie identyfikacji mocno zdegradowanych szczątków zwłok o nieustalonej tożsamości. Okazało się bowiem, że w sytuacji braku możliwości wyosobnienia DNA ze szczątków, z powodzeniem można go wyosobnić z wcześniej żerujących na nich owadach. Mariaż klasycznej entomologii sądowej z profilowaniem genetycznym zapowiada się więc niezwykle interesująco.Potwierdza to m.in. spektakularny przykład zza oceanu podany przytoczony za jednym z portali internetowych. Jakiś czas temu meksykańska policja natknęła się w lesie na zwłoki - spalone do tego stopnia, że z żadnej z tkanek nie udało się pozyskać DNA niezbędnego do identyfikacji ciała. Dzięki materiałowi DNA wydobytemu z jelit czerwi udało się ustalić tożsamość zwęglonych zwłok, na których żerowały. Badacze, na czele których stały María de Lourdes Chávez-Briones i Marta Ortega-Martínez, wyizolowali z jelit trzech czerwi DNA. Następnym krokiem było porównanie tego materiału genetycznego z DNA ojca porwanej dziewczyny. Okazało się, że na 99,7 proc. zwłoki należały do niej [czytaj: http://www.tvnmeteo.pl/informacje/ciekawoski,49/ludzkie-dna-z-jelit-czerwi-pomoglo-zidentyfikowac-zwloki,60424,1,0.html ]. Osobom zainteresowanym szerszym poznaniem zagadnienia wypadnie rekomendować pierwszą i jedyną zarazem polską monografię tematu autorstwa E. Kaczorowskiej i A. Draber-Mońko, Wprowadzenie do entomologii sądowej, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, G-k 2010. Poprzednia aktualizacja:26.11.2012Ostatnia aktualizacja:03.01.2013więcej»
Eurojust
Niektórzy chcieli widzieć w nim urząd europejskiego superprokuratora. Wizja ta, jak narazie, nie spełniła się jednak do końca. Eurojust ma swą siedzibę w Hadze. Został powołany podczas spotkania Rady Europy w Tampere w październiku 1999 r. Spotkanie to było poświecone stworzeniu "Obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości". Jest organizacją złożoną z przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości, odpowiedzialnych za prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych. W zależności od państwa mogą to być prokuratorzy, sędziowie śledczy lub funkcjonariusze policji. Jej celem jest zwalczanie przestępczości zorganizowanej na terytorium UE.więcej»
Europejski Nakaz Aresztowania
Europejski nakaz aresztowania [ENA]. Jest to decyzja sądowa wydana przez państwo członkowskie Unii Europejskiej w celu aresztowania i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego. Na poziomie wspólnotowym instytucja ta regulowana jest przepisami Decyzji Ramowej 2002/584/WSiSW z 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury przekazywania osób między państwami członkowskimi, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. więcej»
Europejski Trybunał Praw Człowieka [ETPCz ]
Europejski Trybunał Praw Człowieka [ETPCz] jest sądem działającym na podstawie Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podpisanej w 1950 roku przez państwa będące członkami Rady Europy. Rada Europy - o czym warto pamiętać - nie jest instytucją Unii Europejskiej. Unia przyjęła wprawdzie zasady konwencji jako swoisty katalog praw podstawowych, które sama uznaje. Konwencję podpisały bowiem wszystkie państwa należące do UE. Podobieństwo nazw może wprowadzać w błąd i dlatego ETPCz należy odróżniać od sądów UE - Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich [TSWE] i Sądu Pierwszej Instancji Wspólnot Europejskich [SPI], jak też sądów Narodów Zjednoczonych - Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości [MTS] i Międzynarodowego Trybunału Karnego [MTK].więcej»